А)Маслоу бойынша қажеттіліктер пирамидасы.

Ынталандырудың мазмұ нды теориялары бірінші кезекте, ә сіресе жұ мыстың кө лемі мен мазмұ нын анық тауда адамдардың сұ ранысын анық тайды. Ынталандырудың қ азіргі крнцепцияларының негіздерін салуда Абраам маслоу, Фредерик Герцберг ең бектері ү лкен маң ызғ а ие болды.

Басқ арушылары адамның қ ажеттілктерінің кү нделікті жә не олардың ынталандыруғ а ә сері туралы ең бегінен ең бегінен білген бихевиорисердің бірі болып А.Маслоу табылды.

Онымен қ ұ растырылғ ан кең танымал қ ажеттіліктердің иерархиясы келесі негізгі ойлар мен алғ ы шарттарды кіргізеді:

· ·адамдар ү немі қ андай да қ ажеттілктерді сезеді;

· ·адамдар бө лшек топтарғ а біріккен кү шті белгіленген қ ажеттіліктер жинағ ын бастан кешіреді;

· ·қ ажеттіліктер тобы бір-біріне қ атысты иерархиялық тү рде орналасқ ан;

· ·қ ажеттілктер қ анағ аттандырылмаса, адамды іс-ә рекеттерге тү рткілейді.Қ анағ аттандырылғ ан қ ажеттіліктер адамдарды қ айта ынталандырмайды;

· ·егер қ ажеттілік қ анағ аттандырылса, оның орнын басқ а қ анағ аттанбағ ан қ ажеттілік басады;

· ·кө п жағ дайда адам бір-бірімен жинақ тылық қ атынаста болатын бір уақ ытта бірнеше ә р тү рлі қ ажеттіліктерді сезеді;

· ·»пирамиданың» негізіне жақ ын тұ рғ ан қ ажеттіліктер ең бірінші ретте қ анағ аттандыруды талап етеді;

· ·жоғ арғ ы дең гейдегі қ ажеттіліктер тө менгі дең гейдегі қ ажеттіліктер қ анағ аттанғ ан соң адамғ а белсенді тү рде ә сер етуді бастайды;

· ·тө менгі дең гейдегі қ ажеттіліктерге қ арағ анда жоғ арғ ы дең гейдегі қ ажеттіліктердің кө п санымен қ анағ аттанулары қ ажет.

Маслоудың теориясына сә йкес қ ажеттіліктердің бес тобы бар:

1. Физиологиялық қ ажеттіліктер.Олар адам организмінің тамақ қ а, суғ а, жылуғ а, ұ йқ ығ а деген қ ажеттіліктері.

2. Ө зіне физиологиялық жә не психологиялық факторларды кіргізетін қ ауіпсіздіктегі қ ажеттілік. Адам денсаулығ ы мен жұ мысқ а қ абілеттілігін сақ тап қ алу ү шін жарақ аттанудан қ ашық болуғ а тырысады. Адам қ ауіпсіздікте жә не жинағ ының сақ талуында психологиялық қ ажеттілікті сезеді. Қ ажеттіліктің осы тү рі адамдарды ө рттен сақ тану келісімдерін жасауғ а немесе ө зінің ақ шасын банкте сақ тауғ а итермелейді.

3. Ә леуметтік топқ а жату қ ажеттілігі. Адам басқ алардың жағ ынан достық қ атынасты қ ажетсінеді жә не белгілі ә леуметтік топқ а жатуғ а тырысады.

4. Сыйластық қ ажеттілігі ө зіне ө зіндік қ ұ ндылық сезімінде, сыйласу жә не топтың басқ а мү шелерінің жағ ынан қ адірін арту қ ажеттілігін енгізеді.Кө птеген басқ арушылардың іс-ә рекеттерінің себебі болып дә л осы қ ажеттілікті қ анағ аттандыруғ а тырысу табылады.

5. Ө зін таныту қ ажеттілігі-ө зінің мү мкіндіктерін толық кө рсету, ол адамның оғ ан деген басқ алардың кө зқ арастарына қ арамай ө зімен ө зі болуғ а ұ мтылу.

Қ ажеттіліктерді иерархиялық қ ұ ру теориясы ә рбір қ ажеттіліктердің табиғ аты қ андай деген сұ рақ қ а жауап бермейді. Бұ л теорияның негізгі міндеті адамды ынталандыруғ а қ ажеттіліктің ә сер етуінің белгілі динамикасын біле отырып адамғ а ә сер ету оғ ан белгілі дә режеде ө зінің қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыруғ а мү мкіндік беруін кө рсетуге ұ мтылу болып табылады. Бұ л теория қ азіргі басқ ару теориясы мен тә жірибесінің дамуына ү лкен ә серін тигізді. Бірақ ө мір осал жерлері бар екенін де кө рсетті.

Билет