Параллель және тізбекті интерфейстер сиипаттары.

· Интерфейс. Программалық, аппараттық жабдық тар;

· Информацияны тасымалдау тә сілдері;

· Интерфейс тү рлері;

· Параллель жә не тізбекті интерфейстер. Интерфейстің сиипаттары

Pzhtis Интерфейс – бұ л қ ұ рылғ ылар ман программалардың ө зара немесе пайдаланушымен жә не ө зара қ атынасты іске асыратын қ ұ ралдармен арасындағ ы іс-ә рекеттердің ережелерінің жиынтығ ы. Интерфейс ұ ғ ымына аппараттық қ ұ ралдармен бірге программалық жабдық тар да жатады.

Программалық жабдық – программаның ө зі, жә не программаның сыртқ ы кө рінісі, дизайны (менюлер, батырмалар, т.б.), олар программамен жұ мыс істеуді жең ілдетеді.

Информацияны тасымалдау тә сіліне қ арай интерфейс параллель жә не тізбекті болып бө лінеді. Параллель интерфейсте мә ліметтер бірнеше сымдармен бірмезгілде тасымалданады. Негізінде бір байт информация сегіз ө ткізгішпен ө тетіндіктен ө ткізгіштердің саны сегізге еселі болады. IBM - ү йлесімді компьютерде Centronics интерфейсі (LPT ажыратқ ысы тү рінде, жү йелі блоктың артқ ы панелінде орналасады). Тізбектелген интерфейсі ә р байттың барлық биттері кезегімен бір ө ткізгіш арқ ылы жіберіліп отырады. IBM – ү йлесімді компьютерде кө біне RS -232 C (жү йелі блоктың артқ ы панелінде орналасқ ан COM ажыратқ ысы тү рінде) стандартты тізбекті қ азіргі заманғ ы компьютерде USB (Unibersal Serial Bus) тізбекті интерфейсінің кең тарағ аны байқ алып отыр. Бұ л интерфейстің ө ткізгіштік қ абілеті RC –232 C интерфейсінен жоғ ары жоғ ары. Кез келген интерфейстің ең маң ызды сипаты оның ө ткізгіштік қ абілеті. Параллель интерфейстің ө ткізгіштік қ абілеті тізбекті интерфейстің ө ткізгіштік қ абілетінен ә лдеқ айда жоғ ары. Сондық тан да RS -232 C жылдамдық ты аса қ ажет етпейтін (мысалы тышқ ан) қ ұ рылғ ыларды қ осуғ а пайдаланылады.

Интерфейске қ олданылатын кабельдердің толқ ындық қ асиеті тө мендігінен интерфейс жылдамдығ ын тактілік жиілік есебінен арттырудың мағ ынасы жоқ.

Параллель интерфейстің жылдамдығ ын тежейтін факторлар: ә ртү рлі ө ткізгіштер арқ ылы келетін сигналдардың мезгілдерінің ә ркелкі болуы – яғ ни сигналды жіберуші мен қ абылдаушылардың аралығ ындағ ы ө ткізгіштермен сигналдар ә ртү рлі уақ ытта ө теді, бірі ерте, бірі кеш. Мә ліметтер алмасуының сенімділігін арттыру ү шін алмасу электрондық схемаларын сигналдардың ө ту уақ ыттарының ә ркелкілігін ескеріп жасайтындық тан параллель интерфейстің ө ткізгіштік қ абілеті кеми тү седі.

Екі қ ұ рылғ ыны жалғ айтын кез келген интерфейстің ү ш жұ мыс режимі болады - дуплекстік, жартылай дуплекстік жә не симплекстік. Дуплекстік режим байланыс аркасымен (каналымен) кезегімен екі жақ қ а да сигнал жіберуге мү мкіндік береді. Алдымен бір бағ ытқ а кейін қ арсы бағ ытта.

Жартылай дуплексті интерфейстің міндетті тү рде каналмен сигнал жіберу бағ ытын ауыстырып тұ ратын электрондық схемасы болады.

Симплекстік режимде информация тек бір бағ ытта тасымалданады. Интерфейстің маң ызды параметрінің бірі жалғ анатын қ ұ рылғ ылардың ө шірілу (жоғ алу ) мү мкіндігі. Ол параметр жалғ астырушы кабелдер мен интерфейстің кедергіге қ арсы қ орғ анысымен шектеледі.

Қ ызығ ы интерфейстегі қ атар орналасқ ан ө ткізгіштер бір-біріне кедергі туғ ызады. Осы кемшілікті болдырмау ү шін ә р жалғ асуда жұ п сым пайдалануғ а тура келеді.

49. Кең ейту шиналары.

Кең ейту шиналары – ksh компьютердің стандартты (қ алыпты) мү мкіндіктерін арттыратын қ ұ рылғ ылар қ осуғ а арналғ ан шиналар. Кең ейту шиналары жү йе ресурстарына: жады кең істігіне, енгізу-шығ ару порттарына, ү зілімдерге, жадымен тікелей алмасу порттарын пайдалану мұ рсатына мү мкіндік береді. Кең ейту қ ұ рылғ ыларын ө ндірушілерге хаттамадан ауытқ ымауғ а, жиіліктік, мезгілдік, т.б. параметрлерін қ атаң сақ тауғ а тура келеді. Кең ейту шинасына кез келген ү йлеспейтін қ ұ рылғ ыны қ осу компьютердің жұ мысын нашарлатады.

Енгізу-шығ ару поттары – перифериялық қ ұ рылғ ылардан мә ліметтерді енгізуге немесе керісінше жіберуге (шығ аруғ а) арналғ ан компьютер архитектурасының тү йіндік қ ұ рылғ ысы.

Енгізу-шығ ару порты аналық тақ тада немесе жү йелі блоктың артқ ы панеліне шығ арылғ ан ажыратқ ы тү рінде болады. Жү йелік шинағ а жалғ анғ ан ә р қ ұ рылғ ының “жеке нө мірі” (адресі) болады. Кез келген қ ұ рылғ ығ а жалғ асу ү шін жү йелік шинағ а сұ раныс сигналы жіберіледі де, қ ұ рылғ ыдан тиісті сигнал қ абылданады, бұ л қ ұ рылғ ының дайындығ ын білдіретін жауабы болады. Жауаптық сигнал қ ұ рылғ ының “бос” немесе “жұ мыс” (“занят”) екендігін кө рсететін формада болады. Қ ұ рылғ ының нө мірін анық тау жә не сұ ранысқ а жауап беруді контроллер атқ арады.

Кең ейту тақ талары. Кезкелген компьютердегі мә ліметтердің берілу формасы ә р тү рлі болады. Компьютерге пайдаланушының қ осатын қ ұ рылғ ылардың да жұ мыс істеу принципі ә ртү рлі (монитор, принтер, перне тақ та, т.б.)

Осы себептерден қ ұ рылғ ылардың арасындағ ы тасымалданатын мә ліметтерді тү рлендіру қ ажет. Бұ л қ ызметті атқ аратын қ ұ рылғ ыларды адаптер деп атайды. Адаптерлер бір жағ ында аналық тақ тағ а қ осылатын, ал екінші жағ ында басқ а қ ұ рылғ ыларды қ осуғ а болатын ажыратқ ылары бар баспа тақ та тү рінде жасалады.

Технологияның дамуына байланысты адаптерге қ ажеттілік азайып, оның сигналдарды тү рлендіру функциясын қ осылатын қ ұ рылғ ының электрондық схемасы ө зіне алса, ал басқ а функциялары аналық тақ тағ а беріледі.

Кең ейту тақ талары ретінде қ азіргі кезде бейне тақ та, енгізу-шығ ару порттарының тақ талары, желілі тақ талар, модемдер, дыбыстық тақ талар т.б. қ олданылады.

Ә р тү рлі сыртқ ы қ ұ рылғ ыларды, мысалы: принтер, пернетақ та, тышқ ан жә не т.б. қ ызмет ететін енгізу шығ ару контроллерлері деп аталады. Оларды жү йелік шинағ а порттар деп аталатын арнаулы схемалар арқ ылы қ осады. Порттар параллель жә не тізбекті деп бө лінеді. Параллель порт бір такт кезінде бір байт мә лімет ө ткізеді. Тізбекті портта мә лімет тек екі ө ткізгішпен жү ретіндіктен сигналдың қ ұ рамындағ ы биттер кезегімен бірінен соң бірі, бір-бірлеп ө теді. Кө бінесе енгізу/шығ ару контроллері ү ш параллель портты (LPT1… LPT3) жә не тө рт тізбекті портты (Com1…COM4) ғ ана басқ ара алады.

LPT – порттары ү шін 25 тү йінді, ал COM –порттары ү шін 9 немесе 25 тү йінді ажыратқ ылар пайдаланылады. Ажыратқ ылар жү йелік блоктың артқ ы панеліне шығ арылады да, оларғ а сыртқ ы қ ұ рылғ ылардың жалғ астырушы кабельдері қ осылады. Ажыратқ ылардың жалпы саны ә детте порттардың санынан кем болады.

50. Кең ейту тақ талары. Енгізу-шығ ару порттары.

kteshp Контроллер термині ағ ылшынның control – басқ ару сө зінен шық қ ан. Бұ л қ ұ рылғ ылар ә ртү рлі жұ мыс принциптарына негізделіп механикалық немесе оптикалық қ ұ рылғ ылардан бастап электронды аналогтық немесе цифрлық қ ұ рылғ ыларғ а дейін пайдаланылуы мү мкін. Механикалық басқ ару қ ұ рылғ ыларының электронды басқ ару блоктарымен салыстырғ анда сенімділігі аз жә не бағ асы жоғ ары, сондық тан бұ л қ ұ рылғ ыларды біз келешекте қ арамаймыз. Электронды аналогтық қ ұ рылғ ылар эксплуатациялау процессі кезінде ә р уақ ыт келтіріп (регилировкалап) отыруды талап етеді, ол олардың эксплуатация бағ асын жоғ арылатады. Сондық тан ондай қ ұ рылғ ылар қ азіргі кезде мү лдем қ олданылмайды. Қ азіргі кезде кө п кездесетін кең інен тарағ ан басқ ару схемаларының бірі ол, сандық микросхема негізінде қ ұ рылғ андар.

Контроллерлерге қ ойылатын талаптар негізінен басқ аруды керек ететін қ ұ рылғ ының ө лшемі мен қ ұ рылғ ының бағ асына байланысты болады. Егер басқ арылу керек объект бірнеше ондағ ан метр площадын алып жатса, мысалы, автоматты телефон станциялары, базалық ұ яшық ты жү йелер станциясы немесе радиорелейлі байланыс сызық тары, онда контроллерлер орнына ә мбебап компьютерлерді қ олдануғ а болады. Ол кездегі басқ арулар онда енгізілген компьютер порттары (LPT, COM, USB немесе ETHERNET) арқ ылы жү зеге асырылады. Мұ ндай компьютерлерге питание қ осылғ ан кезде автоматты тү рде басқ арушы программалар енгізіледі, ол программалар ә мбебап компьютерді контроллерге айналдырады.

Ә мбебап компьютерлерді контроллер ретінде қ олдану қ ысқ а мерзім ішінде жаң а байланыс жү йелерін ө ң деуге мү мкіндіктер береді, сонымен қ атар олардың модернизациясы жең іл (қ арапайым программаны ө згерту арқ ылы) жә не дайын қ олданылатын блоктарды пайдалануғ а болады (олар ә рі арзан болады).

Егер контроллерге ерекше талаптар қ ойылса, мысалы, қ имылдаату кезінде жұ мыс істеу, температурасы кең ейтілген диапазонда жұ мыс істеу, агрессивті қ ұ ралдардың ә сері, онда ә мбебап компьютерлердің ө ндірістік варианттарын қ олдануғ а тура келеді. Сә йкесінше, ә рине бұ л компьютерлер қ арапайым ә мбебап компьютерлерден ақ шасы қ ымбат болады, бірақ олар жү йені ө ң деу уақ ытын ү немдеуге мү мкіндіктер береді, ол контроллер аппаратурасын ө ң деуге кететін уақ ытқ а байланысты боладыф.

Контроллерлер тек ү лкен жү йелер ү шін ғ ана емес сонымен қ атар ө лшемі кіші қ ұ рылғ ылардада керек болады, мысалы радиоқ абылдағ ыштар, радиостанциялар, магнитофондар немесе ұ яшық ты аппараттарда. Мұ ндай қ ұ рылғ ыларда контроллерлерге бағ асы, ө лшемі жә не жұ мыстың температуралық диапазонына байланысты қ атты талаптар қ ойылады. Бұ л талаптарды ө ндірістік ә мбебап компьютерлердің варианттары да қ анағ аттандыра алмайды. Сондық тан контроллерлерді ө ң деуді біркристальды ЭЕМ тү рінде қ олдану қ ажет болады, олар ө з кезегінде жаң ы микроконтроллерлер деген атқ а ие болды.

Кез – келген қ ұ рылғ ылар, соның ішінде байланыс қ ұ рылғ ылары, радиоавтоматика немесе аудиовизуальды аппаратуралар ө з қ ұ рамында осындай басқ ару қ ұ рылғ ыларының (контроллерлердің) болғ анын талап етеді. Контроллерлер негізінен бізді қ оршағ ан қ ұ рылғ ылардың барлығ ында да кездеседі деп айтуғ а болады.

Олар контроллерлер деп аталады. Жекеше тақ талар (оларды кө біне кең ейту тақ талары деп атайды) аналық тақ тағ а слот (slot –жырық ағ ылшынша) деп аталатын ажыратқ ылар арқ ылы (разъем) қ осылады да, олардың сыртқ а қ арағ ан ажыратқ ыларына сыртқ ы қ ұ рылғ ылар жалғ анады.

Сыртқ ы ажыратқ ыларды кө бінесе енгізу-шығ ару порттары деп атайды. Олар информацияны компьютерге енгізуге немесе сыртқ ы қ ұ рылғ ығ а жіберуге арналғ ан. Сонымен барлық қ ұ рылғ ылар жү йелік шинағ а тікелей қ осылмайды, контроллерлар арқ ылы жалғ анады. Мысалы, IDE (немесе АТА) интерфейсті қ атты дискілер IDE контроллері арқ ылы жалғ анады.

Аналық тақ та. Контроллерлер. Сыртқ ы қ ұ рылғ ыларды басқ ару