Модуль 3 Маркетингтік кешендерін әзірлеу

Дә ріс №9. Маркетинг жү йесіндегі тауар жә не тауар саясаты

1. Тауар жә не оның жіктелуі

2. Тауар саясаты

3. Жаң а тауар тү сінігі жә не оны жоспарлау

Тақ ырып бойынша басты тү сініктер: Пайдалану мерзімі бойынша тауарлар, тү пкі тұ тынылуына байланысты тауарлар, тауарлық ассортимент, тауар ассортиментінің жоғ арығ а қ арай ө суі, тауар ассортиментінің тө менге қ арай ө суі, тауар ассортиментін толық тыру, тауар номенклатурасының кең дігі, тауар номенклатурасының толық қ андығ ы, тауар номенклатурасының терең дігі, тауар номенклатурасының ү йлесімділігі, накты ө нім, кең ейтілген ө нім жинақ талғ ан ө нім.

1 Тауар жә не оның жіктелуі

Пайдалану мерзімі бойынша тауарлар кысқ а мерзімде жә не ү зақ мерзімде қ олданылатын тауарлар дел бө лінеді. Қ ысқ а мерзімдегі тауарларды бір немесе бірнеше рет пайдалануғ а болады. Оғ ан материалдық бұ йымдарды (сабын, нан, сыра, т.б.) жатқ ызуғ а болады. Ал ұ зақ мерзімдік тауарлар бірнеше жылдар бойына (тоң азытқ ыш, автомобиль, кір жуғ ыш машиналар т.б.) қ олданылады.

Тү пкі тү тынылуына байланысты тауарлар тү тыну тауарлары жә не ө ң діріске арналғ ан тауарлар деп бө лінеді. Тұ тыну тауарларына негізгі тү тынушының қ олдануы ү шін сатьтп алатын тауарлар жатады. Олар - кү нделікті сү ранымдағ ы, алдын ала таң дальшатын, ерекше сұ раныстағ ы жә не шссивті (бә сең) сү раныстағ ы тауарлар деп бө лінеді. Кү ндсгкті сү раныстағ ы тауарлар бү л тү тынушылар ойлан'" с і-ак, ә рі еш қ иындық сыз, жиі сатып алатын кең тү тынудағ ы тауарлар мен қ ызметтер. Оларғ а нан, сабын, тіс пастасы, -ияқ ты тауарларды жатқ ызуғ а болады. Ә детте бү л тауарлар арзан ә рі оларды кү нделікті сатып алуғ а болады. Алдын ала таң далынатын тауарлар кү нделікті сү ранымдағ ы тауарларғ а қ арағ анда жиі сатып алынбайды, тү тынушы тауарды таң дау жә не сатып алу процесінде олардың безендірілуіне басты назар аударып, қ асиеттерінің ө зара ү йлесімділігін салыстыра карайды. Мұ ндай тауарларғ а жиһ аздар, киімдер, электроника тү рлері жә не т.б. жатады. Ерекше сү раныстағ ы тауарлар аса сирек сипатқ а ие жә не тү тынушылар бү л тауарларды сатып алу ү шін айтарлық тай кү ш жү мсайды. Оларғ а кейбір автомобиль маркалары, электрондык, электрлі-тү рмыстық техникалар жатады. Ал пассивті (бә сең) сү ранымдағ ы тауарлар - тү тынушы біл-мейтін, білсе де, ә детте оны сатып алу туралы ә рқ ашан ойлана бермейтін кең тү тынудағ ы тауарлар (жаң а енгізулер, сақ тандыру xypjiepi, кү зет жү йесі жә не т.б.)

Ө ндірістік мақ сатқ а арналғ ан тауарлар - кейін қ айта ө ң деуге немесе ө ндіріске пайдалану ү шін алынатын тауарлар, ягни, шикізат, материалдар, жабдық тар, қ осалқ ы бө лшектер жә не тағ ы баска заттар.

Тауарлық ассортимент дегеніміз функционалды жә не тү тынушылык сипаттамасы, сондай-ақ бө лу арналары бойынша ү қ сас тауарлардың тобы. Мысалы, «ФудМастер» компаниясы ә рқ айсысы ө зіндік маркетинг стратегиясын талап ететін сү т ө німдерінің ассоргпментін (эр алуан тауар жинағ ын) ө ндіреді.

Тауар ассортиментінің кең діпн жә не терең дігін бө ліп кө рсетуге болады.

Тауар ассортиментінің кең дігі фирманың мақ саттары мен міндеттеріне байланысты. Нарық тың кө п бө лігін қ амтуды мақ сат ететін фирма ауқ ымды тауар ассортиментіне ие болуы қ ажет, ал егер фирма тек пайда табуды кө здесе, онда ол пайдалы тауарлардың санаулы ассортиментімен ғ ана шектеледі. Уакыт озғ ан сайын фирманың тауар ассортименті ә детте кең ейе тү седі, ол ө су (наращивание) жә не толық тыру (насыщение) арқ ылы жү зеге асырылады. Тауар ассортиментінің ө суі тө менге, жоғ арығ а немесе екі бағ ытқ а да бірдей жылжуы мү мкін.

Тауар ассортиментінің жоғ арығ а қ арай ө суі. Екінші дең -гейде, яғ ни нарыктың тө менгі эшелонында ә рекет жасаушы фирмалар оның жоғ ары сатысына қ арай ү мтылады. Нарық -тьщ жоғ арғ ы эшелоны ө ткізудің жоғ ары қ арқ ынын жә не пай-даның мол тү суін қ ажет етеді. Жоғ арығ а қ арай ө су кө птеген қ ү ралдар мен тә уекелділікті талап етеді. Себебі жоғ ары дең -гейдегі бә секелестер нарық тың мық ты позициясын қ амти отырып, мү мкіндігі тө мен бә секелестеріне эсер ететін шешім қ абылдай алады. Ә луетті тү тынушылар тө менгі дең гейдегі фирмалар жоғ ары сапалы тауар шығ аруғ а мү мкіндігі бар екендігіне сенбеуі мү мкін. Ең бастысы, нарыктың жоғ ары дең гейінде қ ызмет кө рсетуге фирма қ ызметкерлері мен дел

далдарының кә сіби біліктілілігі мен қ абілеттілігі жетпеуі мү мкін.

Тауар ассортиментінің тө менге қ арай ө суі. Кө птеген фирмалар нарық тың алдың ғ ы қ атарында, яғ ни оның жоғ арғ ы эшелонында орналасқ ысы келеді. Алайда, фирма ө зінің ө ндірісі мен тауарлық ассортиментін кең ейту ү шін басқ а да нарық эшелонын қ амтуғ а тырысады. Фирмалар тө менге қ арай ө суді нарық тың жылдам дамушы сегментіне ү мтылатын бә секелестерді тежеу ү шін қ олдануы мү мкін. Біркатар американдық фирмалар («Форд», «Дженерал Моторс») 70-жылдардьщ басында ассортименттерін томенге қ арай ү лғ айтпағ аны, яғ ни нарық тың тө менгі эшелондарын игермегендігі ү лкен қ ателік болды. Мү ны жапон фирмалары тиімді пайдаланып, АҚ Ш автомобиль нарығ ының айтарлық тай бө лігін қ амтып алды.

Тауар ассортиментінің жоғ ары жә не тө мен ө суі. Нарық тың орта эшелонында ә рекет ететін фирмалар ө з тауар ассортименті бір мезгілде жоғ арығ а да, тө менге де ө сіру туралы шешім қ абылдауы мү мкін. Ол ү шін фирма айтарлы.лай жетілген тауарларды шығ арып, оларды тө менгі нарық эшелонындағ ы бағ амен сатуы қ ажет. Фирма жогарығ а қ арай ө суі ү шін жоғ ары сапалы тауарлар шығ арып, оны нарық тың жоғ арғ ы бө лігіндегі бағ адан тө менірек бағ амен сатуы. тиіс. Осындай амал қ олдану арқ ылы «Sony» корпорациясы дербес аудиоплеерлердің ә лемдік нарығ ында алдың ғ ы қ атарғ а шық ты.

Тауар ассортиментін толық тыру. Тауар ассортиментін толық тырудың бірнеше себептері бар:

· табысты кө бейту қ ажетгілігі;

· ассортимента кең ейтуді сү райтын делдалдардың пікірін ескеру;

· фирманың іске қ осылмағ ан ө ндірісін жү зеге асыру;

· бә секелестердің іс-қ имылын бейтараптандыру.

Тауар ассортиментін толық тыру ү шін ө ндіріліп жаткан ө німдерден жаі-а тауар айтарлық тай ерекшеленуі керек.

Алайда, тауар ассортиментінің толығ уы жалпы табыстың қ ысқ аруына ә кеп соғ ады. Себебі, тауарлар бір-бірімен ө зара бә секеге тү седі, ал тү тынушы оларды таң дауда қ иналуы мү мкін.

Тауар ассортиментін толық тыру туралы шешім қ абылдау тауар номенклатурасы ү ғ ымымен тығ ыз байланысты. Тауар номенклатурасы - нақ ты сатушылардың сатып алушыларғ а ү сынатын тауарлар мен тауар бірліктерінің барлық ассортименттік топтарының жиынтығ ы.

Тауар номенклатурасы кең дігімен, толық гығ ымен, терең дігімен жә не ү йлесімділігімен сипатталады.

Тауар номенклатурасының кең дігі деп фирма шығ арғ ан ассортименттік топтардьщ жалпы санын айтады. Мысалы, «Ақ сай-нан» ұ н ө німдерінің 5 ассортименттік топтарын шығ арады. Олар - нан, ойық тоқ аш нан, пряник, сухари (кептірілген нан), кондитер ө німдері.

Тауар номенклатурасының толық қ андығ ы деп - барлық ассортиментті қ ү райтын жеке тауарлардың жалпы санын айтады. Мысалы, «Ақ сай-нан» нан ө німдерінін 14 тү рін шығ арады.

Тауар номенклатурасьшың терең дігі -бұ л ә р ассортиментті топ шегіндегі ү сынылғ ан тауар нү сқ алары. Мысалы, «Ақ сай-нан» жү мсақ нан, жай нан, макпен, жү зіммен тоқ аш пісіреді. Бү л ү сыныс терең дігі 4-ке тең егенін тү сіндіреді.

Тауар номенклатурасьң ү йлесімділігіне ә р тү рлі ассортимент топтарындағ ы тауардың соң ғ ы тұ тынылуы, ө ндірісті ү йымдастыруғ а қ ойылатын талаптары, тарату арналары немесе басқ а да кө рсеткіштері тү рғ ысынан ө зара ү қ састығ ы жатады. «Ақ сай-нанның» ассортименттік тауар гоптарының номенклатурасы ү йлесімді, себебі - осының барлығ ы, тек ә деттегі тарату арналары арқ ылы ө тетін кү нделікті сү раныстағ ы тауарлар.

Тауар номенклатурасын сипаттайтын бү л 4 кө рсеткіш фирманың тауар-номенклатурасьш анық тауғ а мү мкіндік береді. Ол тауар номенклатурасына тауарлардың жаң а ассор-тименттік топтарын коса отырып кең ейте алады. Фирма шығ арылатын тауардың ө лшемін ө згерте отырып жә не оғ ан ә р тү рлі қ оспалар қ осу арқ асында тауар номенклатурасын терең дете алады.

Маркетингтік тұ рғ ыда нақ ты, жинақ талғ ан жә не кең ейтілген ө нім деген тү сінік кездеседі.

Накты ө нім нақ ты сипаттары бар тауардың негізгі физикалық мә нін кө рсетеді. Мысалы, «Kodak» фотоаппараты, «Bocsh» кір машинасы, «Султан» макароны, «Нұ р» шарабы, т.б. сияқ ты.

Кең ейтілген енім - тауардың нақ ты сипатын ғ ана емес, сонымен қ атар оның қ ызмет кө рсетуін білдіреді. Мысалы, «Pentium» компьютерін сатып алуды тү тынушы оны пайдалгл у мен қ ызмет кө рсету ережесін жә не бағ дарламалар пакетін іілумен байланыстырады.

Жинақ талғ ан ө нім - бұ л маркетинг тү жырымдамасына сай та 'ардың аукымды, айтарлық тай кең анық тамасы. «Берхаус» фирмасының киімдерін сатып алғ ан тұ тынушы езін жас, нұ рлы, сә н-салтанатты, қ айратты немесе нә зік сезінуі мү мкін.

2 Тауар саясаты

дегеніміз - тауар ассортиментін қ алыптастыру бойынша олардың жаң а тү рлерін жасау, сапа жә не бә секеге қ абілеттілігін жоғ арылату, ө мірлік циклін талдау, тауарлық белгілерді пайдалану, буып-тү ю, орау, таң балау жә не сервистік қ ызмет кө рсету бойынша шешім қ абылдауды қ ажет ететін фирманың кө п факторлы қ ызмет кө рсету аумағ ы (18-сурет).

Тауар стратегиясы - тауар ө ндірісінің ресурстық мү мкінт діктері мен нарық тык конъюнктура жағ дайына сай болашакта даму оагытын анық тайтын қ ү ралы.

Сапа - бү л тү тынушы сү ранысы мен қ ажеттілігіне жауап беретін тауардың қ асиеттері мен сипаттамаларының жиынтығ ы.

Ө нім сапасының мынадай негізгі кө рсеткіштері бар:

· Функционалдық сә йкестік. Бү л тауардың ө зіндік базалық функциясын орындай алу қ абілеттілігі.

· Нормативтік сә йкестік, яғ ни, тауардың стандарттар мен нормаларғ а сә йкес келуі.

· Тауардың сенімділігі. Оның берілген мерзімде ақ аусыз жә не сынбай жү мыс істеуі.

· Тауардын ү зак пайдалану мерзімі. Ол - тауар қ ызмет ету мерзімінің тиімділігі.

· Сервис - тауардың сатуғ а дейінгі жә не сатылғ аннан кейінг і қ ызмет тиімділігі мен жылдамдығ ы.

· Ө німнің эстетикалық қ асиеттері: дизайны, тү рі, тү сі, дә мі жә не т.б.

· Тауар имиджі.

Тауар сапасын кө теру бұ рын ө ндірген ө німдердің ескіруіне ә келіп соғ ады. Кейбір жағ дайда ө ндірушілер тауарды жасанды тү рде ескіртеді. Мысалы, шұ лық бұ йымдары мен электр лампаларын ө ндірушілер ө з тауарлары тез айналымда болуы ү шін олардың сапасын ә дейі тө мендетуі мү мкін.

Тауар саясаты, кө бінесе «ө нім ө зегіне», яғ ни, оның физикалық жә не химиялык қ асиеттеріне, дайындалғ ан материалдар қ ү рамына, салмағ ына, дә міне, иісіне, икемділіпне, қ ү растырылуына, қ уаттылығ ына, ө німділігіне байланькты болады. Ө німнің қ ызметі кө бінесе оның белгілеу мен байланыстырып тү сіндіріледі.

Ө тімнің сыртқ ы тү рі тү тынушының тауарды сатып алуын. ә сер ететін маң ызды фактор болып саналады. Ол ө нім тү рінің, гү сінің, дизайнының, мө лшері мен буып-тү юінің сә тті қ исындастыруына байланысты.

Тауар формасының тү рі шексіз болуы мү мкін. Оларды пирамида, куб, шар, эллипсоид, тө ртбұ рыш сияқ ты геометриялық фигуралар кө мегімен қ иыстыруғ а болады. Кө зге жайлы жә не аз іс-қ имылмен қ амтылатын ө нім формасы айтарлық тай тартымды екенін физиологтар растайды.

Тү с -ө німді тү рлендіру ү шін қ олданылатын қ арапайым қ ү рал. Ә лемде 7, 5 млн-ғ а жуық тү с жә не 2800-ге жуық олардың аталуы белгілі (47, 78-6.).

Тү стер адам психикасына, оның кө ң іл-кү йіне эсер етеді. Кейде олар ә леуметтік символ рө лінде болады. Мысалы, қ ара тү с - ө кімет қ ызметкерлерінің кө лігінің тү сі. Кейбір тү стер-дің қ осындысы (комбинациясы) патенттермен қ орғ алады. Мысалғ а, McDonalds компаниясы сары жә не қ ызыл, Coca-Cola - қ ызыл, ал Pepsi компаниясы - кө к тү сті ө здерінің фирмалық стилі ретінде қ олданады.

Дизайн - нарық та тауарды саралауғ а қ олданатын негізгі мық ты қ ү ралдардың бірі. Сә тті дизайн бү йым формасы мен тауар функциясыньщ сә йкестігін бейнелейді.

Ассортимент саясаты тұ тынушы талабына сай тиімді ассортимент тауар қ ү рылымын, бір уақ ытта ТӨ Ц-тің ә р кезең інде болатын ө німнің жаң ғ ыртып, жетілдіруі мен жаң а тауарды шығ ару проблемасын топшылайды.

Нарық та бір мезгілде болілъиі, бірақ жаң ашылдық дең гейі бойынша айқ ындалатын тауар ассортиментінің оң тайландырылуы фирма пайдалылығ ы мен жү мысының тү рақ тылығ ын кепілдейді.

Кейбір ғ алымдар, нарық та бір мезгілде тауардың мынадай топтары болуы керек деп санайды. Олар - негізгі, қ олдаушы, стратегиялык жә не тактикалық тауарлар.

Негізгі - кә сіпорынғ а негізгі пайда ә келетін жә не осу кезең інде болатын тауарлар. Қ олдаушы тауарларғ а - сатудан тү скен тү сімді тү рақ тандыратын жә не толысу ү стіндегі тауарлар жатады. Стратегиялык тауарлар дегеніміз -кә сіпорынның болашақ тағ ы табысын қ амтамасыз етуге икемделген тауарлар. Тактикалық тауарлар ә детте ө су мен голу кезең інде болатын жә не негізгі тауар топтарының сатуын ынталандыруғ а бейімделген тауарлар. Тауарлардың негізгі тобы нарық айналымындағ ы барлық тауарлардың 73-85%-ын қ ұ райды.

Кә сіпорынның тауарлық саясаты мынадай бағ ытта қ ұ рылуы: мумкін:

· ендірісті мамандандыру;

· ендірісті дифференциациялау;

· э дірісті диверсификациялау;

· ө нлірісті интеграциялау.

Ө ндірістегі мамандандыруды қ олдануғ а мынадай факторлар эсер етеді. Ол - ө ндірісті ұ лғ айтуғ а қ ажетті ресурстардың болмауы, технологиялық процестің ерекшеліктері жә не та-уардың ө зіндік артық шылық тары, нақ ты тауар нарығ ының терең сегменттелуі.

Фирма дифференциация саясатын қ олданган мына ө з та-уарын бә секелестердің тауарларына қ арағ анда ерекше жә не ө ге жақ сы сапасы бар тауарлар деп есептейдіх Тауарды саралауғ а оның айрық ша тұ тынушылық қ асиеттері, ерекше сапасы, ғ ылыми-техникалық жә не технологиялық ерекшеліктері, шикізаттың сапасы, сенімділігі, сатылганнан кейінгі қ ызметі жә не сыртқ ы тү рі жатады. Алайда бұ л саясат ү лкен шығ ындарды талап етеді.

Диверсификацияның шоғ ырланғ ан жә не жетілген тү рін бө ліп қ арастыруғ а болады.

Шоғ ырланғ ан диверсификацияда фирма ө ндірісте шығ арылатын тауар тізбегіндегі тауарлардың жә не қ ызметтердің басқ а тү рлерімен толық тырылады.

Жетілген диверсификация стрь ег ясын қ олданғ ан кезде фирма ө зінің коммерциялық жә не технологиялық жоспарларымен байланыспайтьш қ ызметтің жаң а тү рлерін мең гереді..Бү л стратегия кү рделі жә не тә уекелділігі жоғ ары болғ анына қ арамастан, сү раныс ө згерген жағ дайда кә сіпорынды тү рақ ты жү мыспен қ амтамасыз етеді. Мысалы, «Беккер жә не К°» Қ азақ стан - Герман біріккен кә сіпорны диверсификация саясатын қ олданады. Оның қ ү рамына тә улігіне 10 тонна колбаса мен ет ө німдерін ө ндіретін колбаса цехы, 1000 бастық шошка фермасы, 500 кг-ғ а жуық нан пісіретін шағ ын наубайхана, сыра ө ндіретін зауыт жә не «Пруссия» мейрамханасы кіреді.

3 Жаң а тауар тү сінігі жә не оны жоспарлау

«Жана тауар» тү сінігінің бірветие ондағ ан ү ғ ымдары бар. Жаң а тауарғ а жаң а приьцииті қ ажеттілікгерді қ анағ аттандыратын фирманың қ сйта шығ арган бү йымдары жатады.

Жаң а ө нім - бү л ө німнің модификациясы, жаң алық енгізу жә не жаң артпасы.

Жаң ғ ыртып, жетілдіру (модификация) - бү л тауарлар сипаттамасының сапалық немесе физикалық ө згерісі. Ө німді жаң ғ ыртып, жетілдіруге мынадай жағ дайлар жатады:

· тауардың химиялық, физикалық жә не функционалдық сипаттамасының (материал тү рі, тү тыну мерзімі, қ ауіпсіздігі, жайлылығ ы, ә мбебаптылығ ы) ө згеруі;

· тауардың эстетикалық сипаттамасының (сыртқ ы тү рі, дизайны, тү сі, қ орабы) ө згеруі;

· тауарды таң балаудағ ы (тауар белгісінің, символының)ө згерістер.

Жаң а енгізулер - ол фирмада бү рын ө ндірілмеген жә не сатылмағ ан ө нім.

Инновациялык тауар - бұ л нарық та бұ рын болмағ ан, алғ ашқ ы тү пнү сқ адағ ы тауарлар. Нарық қ а бірінші рет шық қ ан кезінде видеокамералар, дербес компьютерлер инковациялық тауарлар есебінде болды. Инновациялык тауарларды кейде «ә лемдік» немесе «нарық тық» жаң а тауарлар деп атайды. Жаң а тауарлардың тек 10% -ын ғ ана' «ә лемдік» деп атауғ а болады.

Жаң а тауарды шығ ару туралы шешім қ абылдау кү рделі болып есептеледі, алайда олар фирманың дамуына ү лкен ү лес қ осады. Американдық Тауарлар менеджменті мен тауар жа-сау ассоциациясының мә ліметтеріне жү гінсек, дамыган елдердегі фирма пайдасының 46%-ын жаң а тауарлар қ ү рай-ды. Ал «А.С. Нильсен» фирмасының бағ алау мә ліметтері.

Жү йелік багалау процедурасын колдана отырып, жаң а тауар енгізудегі тә уекелділікті тө мендетуге болады. Батыс елдерінің ірі фирмаларында жалпы инновация процесін бағ ыттайтын арнайы кұ рылымдар қ ұ рылады. «Нестле», «Джонсон & Джонсон», «Дженерал Фудз» фирмаларында жаң а тауар шығ арумен айналысатын менеджмент бө лімдері бар. Кейде нақ ты тауарды жасау ү шін немесе жаң а қ ызмет бағ ытына жауап беретін «венчурлік топтар» қ ү рылады.

1. Идеяларды іздеу функционалдық талдау жә не шығ армашылық ә дістерді қ олдану арқ ылы жү зеге асады.

Функционалдык талдау ә дісі тауарды, оның сипаттамасын жә не сонымен бірге туындағ ан проблемаларды қ олдануды талдауғ а негізделеді. Оларғ а жататындар: мә селелерді талдау (тауарды қ олдакуғ а байланысты болатын мә селелер) жә не морфологияльщ талдау. Морфологиялық талдау ө нім шығ уын жә не оларды шешудің балама жолдарын белгілеуді қ арастырады. Мә селе жеке қ ү рамдарғ а бө лінеді, содан кейін морфологиялық жә шік деп аталатын қ алыптамағ а (матрицағ а) жинақ талатын шешімдерінің баламасы ү сынылады. Берілген баламалардан фирманың мү мкіндіктеріне сә йкес келетін оң тайлысы таң дап алынады.

Шығ армалык ә діс тү йсік пен бейнеге негізделген. Оғ ан жататындар «ми шабуылы», жә не 635 ә дісі.

635 ә дісі - «ми шабуылы» нү сқ аларының бірі. Топтың 6 қ атысушысына хат тү рінде проблеманы баяндайды. Олардың ә рқ айсысы 5 минут кө лемінде осы проблемаларды шешу ү шін ең аз дегенде ү ш ү сыныс кө рсетіп, ө з шешімдерін келесі қ атысушыларғ а береді. Олар идеяларды ары қ арай дамытуы қ аже^т. Соң ында 5 рет ә р тү рлі кө зқ арастағ ы 18 ү сыныс қ абылданады.

2. Идеяларды таң дау. Бү л кезең де барлық идеяларіріктеліп, фирма ресурстарына, сондай-ақ мү ддесі менмү мкіндіктеріне қ айшы келетіндері тізімнен алыныптасталады. Фирманың қ аржылық жә не ө ндірістікмү мкіндіктеріне сай идеяларды, олардың техникалық дамуынсарашш.лар немесе жаң а тауар комитеті жү зеге асырады.Идеяларды бағ алаудын ең қ арапайым тү рі сарапшылардың балл қ ою шкаласы кө мегімен жасалатын бағ алау кестесі болып табылады. Идеяның орны осы шкалада мә ні 1-ден 10-ғ а дейінгі аралыкта баллдарды қ ою арқ ылы анық талады.Бағ алау кестесін қ ү ру ү шін кә сіпорынның маң ызды салаларыанық талып, оларғ а мә нділік есебінен сандык белгі қ ойылады. Кә сіпорын бө лімшелері ө з талаптарына сай алынғ ан коэффицентгерді кө бейту арқ ылы идеяларды тү пкілікті бағ алайды.

3. Тү жьрымдама жасау жә не тестілеу. Ө німді ө ндірудің бастапқ ы кезең інде тү тынушының тауарғ а деген кө зқ арасынанық тау мақ сатында оғ ан тауар тү жырымдамасының тестіү сынылады. Ол жазбаша сипаттама, ауызша тү сінік, жобалармен безендірулер, прототиптерді жасау тү рінде болуы мү мкін.

4. Маркетинг стратегиясын жасау. Мұ нда нақ ты мерзімішіндегі мақ сатты нарық тың қ ү рылымы мен кө лемі, сатукө лемі, нарық бө лігі, пайда жә не маркетингке кеткеншығ ындар кө рсетілген маркетинг жоспары жасалады.

5. 5. Экономикалық сараптама. Шығ ындар, ө ткізу кө лемі, пайда, бағ а, инвестиция, фирма мен оның бә секелестерінің нарық тағ ы бө лігі сиякты кө рсеткіштер талданады жә не тә уекелділік болжанады.

6. Жаң а ө німді жасау кезең інде тауар идеясын физикалык
қ алыпқ а ендіреді, оның буып-тү ю, орауы мен таң балауын (маркировка) жә не оның жағ дайын анық тайды. Нақ ты тауарды ә зірлеу - бү л материалдың сапасы мен тү рін, ө німнің тү сі мен ө лшемін, оіщң буып-тү ю, орауы мен таң балауын жә не ө ндіріс ә дістерін анық тау, сондай-ақ ө ндірілетін ө нім бірлігінің қ ү нығ есептеу болып табылады. Ө нім жағ дайын анық тау дегеніміз - нарық сегментін таң дау, жаң а ө німді бә секелестер ө німдерімен, сондай-ақ басқ а да фирма ү сыныстарымен салыстыру.

Ө німді жасау - ол кымбат іс-шараларғ а жатады. Тұ тынушы тауарлары ү шін ө німді жасап шығ ару 1 млн. доллар, кейде одан да кө п қ аржыдан тү рады. Мысалы, «Ford» фирмасы «Ford Taurus» жә не «Mercur Sible» автомобильдерін жасауғ а бірнеше жыл уакыт жә не 3 млрд долларғ а жуық қ аржы жү мсады.

7. Сынау маркетингі. Бү л ө німді ө ткізіп кө ру жә не нақ ты даму жағ дайларын бақ ылап отыру. Тауарды жаппай ө ткізу ү лкен шығ ындармен байланысты, сондық тан да накты нарық тық жағ дайда сынау қ ажет. Сынау маркетингінін мақ саты - тауар нарық қ а шық қ анғ а дейінгі ө нім мен
фкрманың маркетиштік қ ызметін таң дау. Осы негізде ө німді ө ндірісте қ алдыру немесе оны жаң ғ ырту туралы жә не ө ндірісті жандандыру немесе тоқ тату туралы шешімдер қ абылданады.

Ө зін-ө зі бақ ылау сұ рақ тары:

1. Тауар жә не оның жіктелуі

2. Тауар саясаты

3. Жаң а тауар тү сінігі жә не оны жоспарлау

Ұ сынылатын ә дебиеттер: