Саяси орта.

Саяси ортада ө тiп жатқ ан оқ иғ алар маркетингтiк шешiмдерге қ атты ә сер етедi. Бұ л орта заң ережелерi, мемлекеттiк мекемелер жә не адамдар мен ұ йымдарғ а ық пал етiп, олардың қ оғ ам шең берiндегi iс-ә рекеттер еркiндiгiн шектейтін ық палды топтардан қ ұ ралады.

Кә сiпкерлiк қ ызметтi реттеу бойынша заң дар. Кә сiпкерлiк қ ызметтi реттейтiн заң актiлерiнiң саны кү н сайын ө седi. Олар ә р тү рлi себептерге байланысты пайда болды. Бiрiнiшiсi – фирмаларды бiр-бiрiнен қ орғ ау. Кә сiпкерлер ә ншейiнде бә секенi пiр тұ тқ анымен, ө з мү ддесiне қ озғ ай бастағ анда, бә секенi басуғ а тырысады.

Заң ды «арам ниеттi бә секе» деген ұ ғ ымның мә нiн тү сiндiру, оны жою ү шiн қ абылдайды.

Мемлекеттiк реттеудiң екiншi себебi – тұ тынушыларды арам ниеттi iскерлер тә жірибесінен қ орғ ау қ ажеттілігi. Бақ ылаусыз қ алғ ан кейбiр фирмалар нашар тауар шығ арып, жалғ ан жарнама берiп, тауардың қ орабын ә демiлеп, бағ асын кө терiп сатып алушыны алдауғ а кiрiседi. Мемлекеттiк мекемелер тиiстi заң ды пайдаланып осындай арам ниеттi тә жiрибиемен кү реседi. Мемлекеттiк реттеудi енгiзудiң ү шiншi себебi – қ оғ амның мү ддесiн қ ас пікірлердің заң сыз ә рекеттерінен қ орғ ау қ ажеттiлiгi. Кә сiпкерлiк қ ызмет ө мiрдiң сапасын жақ сарта бермейдi. Қ оршағ ан ортаның жағ дайы тө мендеген сайын жаң а заң талаптары кү шейтiледi. Кә сіппен айналысатындарғ а тауарларды жоспарлау жә не маркетингiлiк программаларды ә зiрлеуде заң шығ ару саласындағ ы бар ө згерiстердi назарынан тыс қ алдырмау қ ажет.

Мә дени орта. Адамдар белгiлi бiр қ оғ амда ө мiр сү редi. Олардың негiзгi кө з қ арастарын, қ ұ ндылық тары мен мiнез-қ ұ лқ ын, жү рiп-тұ ру нормаларын осы қ оғ ам қ алыптастырады. Маркетингтiк шешiм қ абылдауғ а мә дени ортаның мынадай ерекшелiктерi ә сер етуi мү мкiн.

Негiзгi дә стү рлi мә дени кұ ндылық тарғ а ұ мтылу. Ә р қ оғ амның бұ рыннан қ алыптасқ ан қ ұ ндылық тары мен кө зқ арастары болады. Сол қ оғ амның мү шелерi осы қ ұ ндылық тар мен кө зқ арастарды ұ стайды.

Бiрың ғ ай мә дениет шең берiндегi субмә дениет. Кез келген қ оғ амда қ ұ ндылық тар жү йесi ортақ адам топтары, субмә дениеттер болады. Нарық қ ызметкерлерiне мақ сатты нарық ретiнде осындай субмә дениеттiң бiрiн таң дап алуғ а болады.

Екiншi мә дени қ ұ ндылық тардың уақ ытша ө згеруi. Алғ ашқ ы қ ұ ндылық тардың тұ рақ ты болуына қ арамастан, мә дени ортада ө згерiстер болады.

Қ оғ амның негiзгi мә дени қ ұ ндылық тары адамдардың ө зiне, ө згелерге, қ оғ амда қ алыптасқ ан институттарғ а, жалпы қ оғ амғ а, табиғ ат пен ә лемге деген кө зқ арасында кө рiнiс табады.

Адамдардың ө зiне деген кө зқ арасы. Адамдар бiр-бiрiнен ө згелердей емес, ө з талап-пiкiрлерiн қ анағ аттандыруғ а ұ мтылу дә режесiмен ерекшеленедi. Кейбiреуi ойын-сауық iздейдi, тiршiлiктен қ ашады. Басқ асы ө зiн-ө зi жетiлдiруге ұ мтылып, денсаулық топтары немесе дiни қ ауымғ а кiредi.

«Қ оғ ам дегенiмiз – мен» деген теорияның маркетингiлiк нә тижелерi кө п. Адамдар тауарлық белгiсi бар заттар жә не қ ызметтерiмен ө зiн-ө зi таныту ү шiн пайдаланады. Арманындағ ы автомобильдердi дамытып алып, армандағ ан елге барып демалады. Денсаулығ ын нығ айту ү шiн ауада кө п жү рiп, спортпен айналысады, ө нер, қ олө нерiмен шұ ғ ылданады. Бос уақ ытты ө ткiзу индустрияның мү шелерi ө зiн - ө зi қ анағ аттандыруғ а ұ мтылатын қ оғ амда даму келешегi мол (тұ рғ ын ү й-автофургонымен саяхаттау, су кө лiгiмен жү зу, спортпен, ө нермен, қ ол ө нерiмен айналысу).

Адамдардың бiр-бiрiмен қ арым-қ атынасы. Адамдар ә р тү рлi болады – ешкiмге араласпайтын, кө пшiл, ө зiн-ө зi кө пшiлiк ортасында бақ ытты сезiнетiндер.

2 Микроорта дең гейі

Фирманың қ ызмет ету микроортасының негізгі факторлары.

Кез келген фирманың негізгі мақ саты – пайда табу. Маркетингіні басқ ару жү йесінің негізгі міндеті – мақ сатты нарық ү шін тартымды тауар ө ндіруді қ амтамасыз ету. Алайда, маркетингіні басқ арушылардың ісі фирманың ө зге қ ұ рылымдарының қ ызметіне, делдалдардың, бә секелесушілердің жә не байланыстағ ы аудиториялардың іс-ә рекеттеріне де байланысты.

Жеткізушілер. Жеткізушілер – компанияны жә не бә секелесушілерін белгілі тауар немесе қ ызмет ө ндіру ү шін қ ажет материалдардың ресурстарымен қ амтамасыз ететін іскер фирмалар мен жеке адамдар.

«Жеткізушілердің ортасындағ ы» оқ иғ алар фирманың маркетингілік қ ызметіне елеулі ық палын тигізе алады. Маркетинг жө ніндегі мең герушілер жарақ тандыру заттарының бағ асын қ адағ алап, отыруы тиіс, ө йткені сатып алынатын материалдардың бағ асының ө суі тауардың да бағ асын ө сіруге мә жбү р етеді. Кез келген материалдардың жетіспеушілігі, ереуілдер мен ө зге оқ иғ алар жеткізу жиілігіне жә не тауарды жө нелту кестесін бұ зуы мү мкін. Қ ысқ а мерзімді жоспарда тауар ө ткізу мү мкіндіктері ескерілмеуі мү мкін, ал ұ зақ мерзімнен жоспарларда клиентураның фирмағ а деген кө зқ арасы бұ зылуы мү мкін.

Маркетингтік делдалдар.

Маркетингтік делдалдар – компанияларғ а клиенттеріне тауарды ө ткізуге жә не тауарларғ а жә рдемдесетін фирмалар. Бұ лардың қ атарына сауда делдалдары, тауар қ озғ алысын ұ йымдастыру жө ніндегі мамандар, маркетингтік қ ызмет кө рсету жө ніндегі агенттіктер жә не несие- -қ аржы мекемелері жатады.

Сауда делдалдары. Сауда делдалдары – компанияғ а клиент табуғ а немесе оларғ а тауар сатуғ а кө мектесетін іскер фирмалар. Сауда делдалдары не ү шін қ ажет? Сауда делдалдары тапсырыс берушілерге аз шығ ын жұ мсап, тауарды сатып алу рә сімін, уақ ыты мен бұ йырымы бойынша қ олайлы жағ дай туғ ызуғ а мү мкіндік бере алады, Орынның қ олайлығ ына сауда делдалдары клиенттер тұ ратын жерде тауар қ орын жасауғ а мү мкіндік береді. Уақ ыт қ олайлығ ы - тауардың тұ тынушыларғ а қ ажет уақ ытта болуы арқ ылы қ амтамасыз етіледі. Сатып алу рә сімінің қ олайлығ ы - тауарды сатумен қ атар оғ ан иелік ету қ ұ қ ығ ын беру.

Тауар қ озғ алысын ұ йымдастыру жө ніндегі маман фирмалар. Тауар қ озғ алысын ұ йымдастыру жө ніндегі маман-фирмалар компанияғ а бұ йымдарының қ орын жасап, оларды ө ндіру орнынан қ ажет жерге жеткізуге жә рдемдеседі. Қ оймалар тауарды кезекті жерге жеткізу жолында сақ тау жә не жинақ тауды қ амтамасыз ететін кә сіп орындар. Кө лік ұ йымдары санына темір жол, автокө лік ұ йымдары, авия желістері, су кө лігі, жә не ө зге жү кті бір орнынан екіншіге жеткізетін жү к тасушылар кіреді. Фирмаларғ а жү кті жө нелтудің, жеткізудің қ ұ ны, кө лемі, жылдамдығ ы жә не жү ктің сақ талуы сияқ ты факторларды ескеріп, ең ү немді жолдарын таң дау қ ажет.

Маркетингтік қ ызмет кө рсету жө ніндегі агенттіктер – маркетингтік зерттеулерге фирмалары, жарнамалық агенттіктер, жарнама қ ұ ралдар ұ йымдары жә не маркетинг жө нінде кең ес беретін фирмалар- компанияғ а қ олайлы нарық тарды тауып, соларғ а енуге кө мектеседі. Компанияғ а осы ұ йымдардың қ ызметін пайдаланады немесе барлық қ ажет жұ мысты ө зі атқ ара ма, осыны шешіп алуы тиіс. Ақ ылы қ ызметпен пайдаланатыны туралы шешім қ абылдағ ан компания қ ызмет кө рсететін фирманы таң дауы тиіс, ө йткені мамандырылғ ан фирмалар бір-біріне ө зінің шығ армалық мү мкіндіктерімен, жұ мысты атқ ару сапасымен, кө рсететін қ ызметтердің кө лемімен жә не бағ асымен ерекшеленеді. Осы фирмалардың жұ мысына мезгі-мезгіл бағ а беріп, жұ мысы компанияны қ анағ аттандырмайтын фирмаларды ауыстырудың жолдарын іздестіру қ ажет.

Қ аржы-несие мекемелері. Бұ л банк, несие компаниялары, сақ тандыру компаниялары жә не/немесе ө зін тарауларды сатып алу немесе сату тә уекелдігінен сақ тандыруғ а жә рдемдесетін ө зге ұ йымдар. Компаниялар мен клиенттердің кө бі мә ліметтерін қ аржыландыруды несие-қ аржы мекемелердің кө мегінсіз жү зеге асыра алмайды. Компанияның маркетингтік қ ызметінің тиімділігіне несие қ ұ нының ө суі жә не/немесе несие беру мү мкіндіктерінің қ ысқ аруы елеулі ық пал ете алады. Осығ ан байланысты ө зі ү шін маң ызды несие қ аржы мекемелерімен берік қ атынас орнатуы тиіс.

Клиенттер. Фирма клиенттерін жете зерттеуі тиіс. Ол бес тү рлі клиентуралық нарық тарда ә рекет ете алады.

1. Тұ тынушы нарығ ы – жеке тұ тыну ү шін тауар жә не қ ызметтерді сатып алатын жеке адамдар мен ү й шаруашылық тары.

2. Ө ндірушілер нарығ ы - ө ндіріс барысында пайдалану ү шін тауар мен қ ызметті сатып алатын ұ йымдар.

3. Аралық сатушылар нарығ ы - ө зіне пайда табу ү шін кейін сату ү шін тауар мен қ ызметті сатып алатын ұ йымдар.

4. Халық аралық нарық – елдең тыс сатып алушылар, олардың ішінде шетелдік тұ тынушылар, аралық сатып алушылар жә не мемлекеттік мекемелер.

5. Мемлекеттік мекемелер нарығ ы – тауарды немесе қ ызметті коммуналдық қ ызмет саласында пайдалану немесе осы тауарлар мен қ ызметті мұ қ таж мекемелер мен адамдарғ а беру ү шін сатып алатын мемлекеттік мекемелер.

Бә секелесушілер. Кез келген фирманың кө птеген бә секелесушілері болады. Ол бә секе – тілектер, яғ ни тұ тынушыны қ анағ аттандырғ ысы келетін тілектер. Ол тауарлық – кө пшілік бә секелесушілер, яғ ни кез келген белгілі тілекті қ анағ аттандырудың негізгі тә сілдері. Тауар тү рі бойынша бә секелесушілер - сол тауардың белгілі тілегін қ анағ аттандыра алатын ө згеше тү рлері. Бә секелесуші белгілер – бір тауарды сатып алушының тілегін қ анаттандыруғ а қ абілетті ә р тү рлі белгілері.

Атынастық аудиториялар. Маркетингтік ортаның қ ұ рамына фирманың қ атынастық аудиториялары кіреді. Қ атынастық аудитория деп- ұ йымғ а қ атысты нақ ты немесе потенциалды қ ызығ ушылығ ы бар немесе оның қ ойылғ ан мақ саттарына жету қ абілетіне ық пал ете алатын кез келген топты атаймыз.

Қ атынастық аудитория фирманың нарық тарғ а қ ызмет кө рсету ә рекеттеріне ық пал етеді, немесе қ арсы ық пал етеді. Қ айырлы аудитория – фирмағ а деген қ ызығ ушылығ ы қ айырлы сипат алатын топ. Ізделіп отырғ ан аудитория – фирма қ ызығ ушылығ ын тілейтін, іздейтін, алайда таба бермейтін аудитория (мысалы, бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдары). Қ ажетсіз аудитория - фирма назарына ілінгісі келмейтін, алайда пікірімен есептесуге мә жбү р болатын (мысалы, тұ тынушылардың жуымау топтары).

Кез келген фирма 7 тү рлі қ атынастық аудиториялар ортасында ә рекет етеді.

1. Қ аржы топтары. Фирманың ө зін капиталмен қ амтамасыз ету қ абілетіне ық пал етеді. Қ аржы саласының негізгі қ атынастық аудиториялары – банктер, инвестициялық компаниялар, қ ор биржасының брокерлік фирмалары, акционерлер.

2. Ақ парат қ ұ ралдарының қ атынастық аудиториялары – жаң алық, мақ ала, редакциялық тү сініктемелерді тарататын ұ йымдар. Бұ л газет, журналдар, радиостанциялар мен телеорталық тар.

3. Мемлекеттің мекемелер қ атынастық аудиториялар. Басшылар мемлекеттік салада болып жатқ ан оқ иғ алардың бә рін ескеруге міндетті.

4. Азаматтың ә рекет ету топтары. Фирма қ абылдағ ан маркетингілік шешімдер тұ тынушылары ұ йымдардың, қ оршағ ан ортаны қ орғ аушылар топтары, саны аз ұ лттар ө кілдері жә не т.б. тарапынан сұ рақ туғ ызуы мү мкін.

5. Жергілікті қ атынастық аудиториялар. Кез келген фирма тө ң іректегі тұ рғ ындар немесе қ ауымдық ұ йымдар сияқ ты жергілікті қ атынастық аудиториялармен кездеседі. Жергілікті халық пен жұ мыс жү ргізу ірі фирмалар ә детте қ ауыммен қ атынас орнату ү шін жауапты адамды тағ айындайды, ол қ ауым мү шелерінің жиындарына қ атысып, сұ рақ тарғ а жауап береді, ө зекті мә селелерді шешуге ө з ү лесін қ осады.

6. Кө пшілік.

3 Кә сіпорындағ ы маркетингтті ұ йымдастыру

Маркетинітің ұ йымдастыру қ ызметі - маркетинг бойынша ө здеріне жү ктелген міндеттер мен қ ызметтерді орындайтын белімдер мен бө лімшелердің жиыніығ ы. Марке-тингті ұ йымдастырудың ә р тү рлі формалары бар, оларды таң дауғ а кә сіпорын мақ саттары, ресурстардың болуы, басқ арудың қ алыптасқ ан қ ұ рылымы, ө ндірілген ө німнің, нарық тың жә не маркетингтік ортаның ерекшеліктері сиякты факторлар ә сер етеді. Маркетингтік қ ызметті ұ йымдастыру тө менде керсетілген белгілер бойынша қ ұ рылады.

Функционалдьқ ұ йым. Тауарлары мен нарық мө лшері аз кә сіпорындарда қ олданылады. Бұ л қ ағ ида ең бектің функционалдык бө лінуіне негізделген

Функционалдық қ ұ рылым қ ағ идасы маркетингтік ұ йым-дастырудың барлық басқ а формалары ү шін негіз болып табылады.

Функционалдық ұ йымдастырудың мынадай артық шы-лық тары бар:

· Баскарудын қ араиайымдылығ ы.

· Басқ ару процестерінің мамандануы мен стандарт-
талуы шешім қ абылдау тиімділігін жоғ арылатады.

· Қ ызметкерлердің кә сіби мамандығ ының ө суіне эсер
етеді.

• Басқ ару функцияларында қ айталану болмайды.
Кә сшорындағ ы маркетингті функционалдық ұ йымдас-

тырудың кемшіліктері:

• басқ ару шешімдерін ү йлестіруде кездесетін қ иыншы-
лық тар;

Маркетингті тауарлық ұ иымдастыру. Маркетингтік қ ұ рылымның бұ л тү рін қ олдану ө ндіріс пен ө ткізудің арнайы шарттарын талап ететін ө нім ассортименті мен ө ткізу кө лемі ү лкен кә сіпорындар ү шін тиімді. Тауарлық ұ йымдастыруда маркетинг бө лімі тауар немесе тауар топтары бойынша куры-лады. Тауар жө ніндеі менеджер тауардың ә р тү рі бойынша барлык маркетинг кешенін ү йлестіріп, туындағ ан мә селе-лерді ө з уақ ытында шешеді. Тауарлық ұ йымдастыру функ-ционалдық ұ йымдастыруғ а қ арағ анда, ү лкен шығ ындарды талап етеді. Сондық тан да ұ йымдастырудың бұ л формасы ә р тауардың сату кө лемі жұ мыс барысында кездесетін ұ қ сас-тық тардың шығ ындарын ақ тайтын дамығ ан елдердегі ірі диверся рикацияланғ ан компанияларда таралғ ан. Ұ йымдасты-рудың мұ ндай тү рінде барлық тауарларғ а (мысалы_; корпо-ративтіі: стратегия) қ атысты жалпы функциялар басқ арудың жоғ арчі эшалондарында жү ргізіледі

Маркетингтің тауарлық ұ йымдастыру формасының артық шылық тары:

• тауар бойынша маркетинг кешенін оң тайландыру мү мкіндігі;

♦ тауар бойынша туындағ ан мә селелерді лайық ты ү йле-
стіріп, шұ ғ ыл эсер етуі;

♦ сырткы орта жағ дайына жақ сы бейімделу;
Маркетингтің тауарлық ү йымдастыруының кемшіліктері:

· міндетті іс-қ имыл кү рылымымен салыстырғ анда едә уір
қ ымбат;

· тауар бойынша сарапшы бола тұ рып, менеджерлер
міндетті қ ызмет аясын ескермейді;

· тауарлық топ қ ызметкерлерінің ә рі тікелей басшылары­
на да, ә рі функционалдық қ ызмет басшыларына да екі жақ ты
бағ ынуы туындағ ан мә селелерді же дел шешуді қ иындатады.

Маркетинг қ ызметін ұ йымдастырудың нарық піық ү пгісі ә р тү рлі нарық та тұ тынушылардың қ алауы бірдей емес, ал тауарлар арнайы қ ызметгі талап ету жағ дайында қ олданылады. Бұ л формада маркетинг қ ызметі тұ тынушылар типі немесе нарык сегментіне байланысты ұ йымдастырылады. Нарық сала ретінде жә не біртекті тұ тынушылар сегменті тү рінде де болады. Мысалы, дербес компьютерлер жеке тұ тынушыларғ а, ө нер-кә сіптік кә сіпорындарғ а, мемлекеттік мекемелер сияқ ты бірнеше нарық сегменттерінде сатылуы мү мкін.

Маркетинг қ ызметін ұ йымдастырудын нарық тық ү лгісі маркетинг қ ызметінің тауарлық бейімделу жү йесіне ұ қ сас. Нарық пен жұ мыс жасайтын менеджер ө ткізу мен басқ а да іс-ә рекеттер бойынша жылдық жә не келешектегі жоспарларды дайындауғ а жауап береді. Оның негізгі артық шылығ ы - фир-маның маркетингтік ә рекеті нарық сегменттерінің ерекшелік-теріне байланысты қ ұ рылады.

Маркетингті нарыктық ұ йымдастырудың артық шылық тары:

♦ ө з тү тынушыларының талғ амы мен қ ажеттілігін жақ -
сы білу;

· нарық ерекшелігін ескере отырың, сенімді болжау жасау.
Кемшіліктері:

· міндетті іс-ә рекеттің қ айталануы;

· жұ мысқ а икемділіктің жоқ тығ ы;

· кү рделі ұ йымдық қ ұ рылым;

· тауар ассортиментін нашар білу.

Маркетингті географиячық принцип бойынша ұ йымдас-тыру. Ірі компаниялар кең ейтілген нарық қ а ө нім шығ арғ анда (ұ лтгық нарық қ а немесе халық аралық нарық қ а) маркетинг қ ызметі географиялық принцип бойынша ұ йымдастырылады. Мұ ндай қ ұ рылымдарды тауарғ а ә р тү рлі талап қ оятын аймақ -тарда ү лкен ө ткізу ауданы бар кә сіпорындарда қ олдануғ а бола-ды. Бұ л жағ дайда ө ткізуді басқ аратын басты жә не оғ ан бағ ына-тьш аймактык басқ армалар қ ұ ру арқ ылы ұ йымдастыруғ а болады.

Маркетингті ү йымдастырудың бү л тү рі бір аймақ тағ ы тұ тынушылар қ ажеттілігі басқ а бір аймактағ ы тұ тынушылар қ ажетгілігінен ерекшеленген жағ дайда тиімді болып саналады. Сонымен қ атар ол еткізу нарығ ы аймағ ына ө ткізу стратегиясы тә жірибесін тиімді жү зеге асыруғ а жә не ең аз шығ ынмен тұ ты-нушы қ ажеттілігін қ анағ аттандыруғ а мү мкіндік береді. Мұ ндай ұ йымдастырудың негізгі басымдылыктары - шығ ывдардың аз болуы мен ө з тү тынушыларымен жақ сы байланыста болу. Ал кемшілікгері: қ айталан мен қ ычметті ү йлестіру проблемалары.

Маркетингті ұ йымдастырудың аралас тү рі. Кептеген кә сіш орындар ө зінің маркетинг бә лімін аралас тү рде қ ұ рады. Бұ л жағ дайда функционалды тауарлық, функционалды-нарық тых, тауарлы-нарық тық жә не функционалды-тауарлы-нарық тық. сияқ ты жоғ арыда қ арастырылғ ан маркетинг қ ыз-метін қ ұ ру қ агидалары негіз болады.

Маркегпинггпі матрицалық ұ йымдастыру. Кем дегенде екі белгімен негізделеді. Матрицалық қ ү рылымының мысалы ретінде маркетингтік бағ дарламаны жә не функционалды ү йымды немесе менеджмент-жобасы мен ө нім бойынша басқ аруды айтуғ а болады. Матрицаның ә рбір бө лігі екі бө ліктен тү рады (8-сурет).

Маркетингті матрицалық ұ йымдастырудың басты артык-шылығ ы: ақ параттың шогырлануы есебінен қ ызметтің оте жақ сы ү йлестірілуі.

Ал кемшіліктеріне орындаушы жауапкершілігінің тө мен-деуі, қ ү зыретке байланысты дау-тартыстар, тә ртіпсіздіктер жатады.

Кә сіпорынғ а қ ажет маркетишті ү йымдастыру формала-рын дү рыс тақ дау оның тиімді жү мыс істеуінің алғ ышарты болып табыладьі.

йымдық қ ұ рылым формасын таң дағ знда, кә сіпорын мынадай қ ағ идаларды ескеруі қ ажет.

· Ө те қ арапайымдылық. Басқ арудың кү рделі жү йесі
икемділік пен ілкімділікті жоғ алтуғ а ә келуі мү мкін.

· Басқ ару қ ү рылымының аз топтастырылуы. Басқ ару
шешімдерін шү гыл қ абылдауғ а мү мкгндік беретіндей аз са-
тылы болуы қ ажет.

· Бө лімшелер арасындагы байланыс жү йелерінін
тиімділігі.

· Орындалатын қ ызметтердің нактылығ ы жә не озгері-
стер кезінде олардың орындалуғ а ың ғ айлылығ ы.

Кә сіпорын қ ызметін тиімді ү йымдастыру ү шін сә йкес маркетинг бө лімін қ ү ру жеткіліксіз. Алдымен оны жоғ ары білікті жә не кү зырлы маркетинг мамандармен жабдық тау қ ажет. Олар зерделі, қ ү зырлы, тіл тапкыш, болашактағ ы жағ -дайды болжай білетін, дү рыс шешім қ абылдай алатын, жаң а-шылдық қ а, қ арқ ынды осуге ү мтылатын жә не дау-дамайды баса білетін мамандар болуы қ ажет.

Маркетинг мә селелері тек ғ ана экономиканы емес, сон-дай-ақ психология мен ә леуметгану аумағ ын да камтиды.

Ө зін -ө зі бақ ылау сұ рақ тары:

1. Нарық пен шұ ғ ылдану кезінде сатушылар қ андай 3 кезең ді ө теді?

2. Егерде «Колинс» фирмасы ө зінің ассортиментін кү нделікті ә йелдер юбкаларымен толық тырғ ысы келсе, ол уақ ытта нарық ты сегменттеу жә не мақ сатты маркетинг процестерін қ алай іске асырады?

3. Маркетинг тү рлерін жә не олардың айырмашылығ ын атаң дар.

Ұ сынылатын ә дебиеттер: