Азаматтық қоғам, оның тарихы. қалыптасу белгілері, құрылымы және қағидалары туралы қазақша реферат

Адам қ оғ амы қ алай қ алыптасты, оның себептері қ андай — бұ л туралы бір қ орытынды пікір жоқ. Бірақ бұ л тү сінікті ең бірінші ғ ылымғ а енгізген Адам Смит, Давид Рикардо, оғ ан саяси сипаттама берген Гегель. Дү ниежү зілік ғ ылыми, саяси қ айраткерлердің, ойшылдардың айтуынша — қ оғ ам саналы адамдардың ерікті тү рде бірігіп ө мір сү руі. Бұ л бірігудің негізгі себебі адамдардың бір мү дделігі, бір тілектестігі. Мұ нсыз бірігу мү мкін емес. Мү дде екі тү рлі болады: жеке адамның мү ддесі жә не қ оғ амның мү ддесі. Қ оғ ам осы екі мү дде-мақ сатты біріктіріп, дамытып отырады. Осы объективтік даму процесінде адамдардың ө зара ынтымақ тастығ ы қ алыптасты. Сол арқ ылы жеке адамның қ олынан келмейтін, ә лі жетпейтін істерді атқ аруғ а мү мкіншілік туды. К. Маркс қ ысқ аша: «Қ оғ ам — адамдардың ө зара ең бек жасауының одағ ы», — дейді.

Қ оғ амдық мү дде-мақ сат, қ оғ амдық тілек уақ ытша емес, тү пкілікті, нақ ты, объективтік мағ ынада қ алыптасуы керек. Сонда ғ ана қ оғ амның жақ сы дамуғ а, нығ аюғ а мү мкіншілігі болады. Себебі қ оғ ам саналы адамдардың ерікті тү рде қ алыптасқ ан одағ ы. Егер бұ л одақ, бұ л бірлік еріксіз, озбырлық тү рде ұ йымдастырылса, ондай қ оғ ам нә тижесіз тез тарқ ап кетер еді. Адам қ оғ амның бірінші — клеткасы. Қ оғ ам адамдардың кү рделі ә леуметтік бірлестігі. Бұ л бірлестік, бұ л қ оғ ам дұ рыс, жақ сы даму ү шін оның ішіндегі қ арым-қ атынастарды реттеп, басқ ару керек болды. Оны қ оғ амның объективтік даму процесінің заң дарына сү йене отырып, адамдар ө здері ә леуметтік нормалар арқ ылы реттеп, басқ арып отырады. Сондық тан мемлекет пен қ ұ қ ық пайда болды. «Адамдар ө з тарихын ө здері жасайды, — деп жазды Маркс, — бірақ олар оны ө з қ алауынша жасай алмайды, қ олындағ ы барды, бұ рынғ ыдан қ алғ ан мұ раны қ олдануғ а мә жбү р болады»

Азаматтық қ оғ амның тарихи объективтік қ алыптасқ ан негізгі белгілері:

— саналы адамдардың ерікті тү рде бірлесіп одақ қ ұ руы;

— қ оғ амдық тү пкілікті, нақ ты, объективтік мү дде мақ саттың

— адамдардың ө зара ынтымақ тастығ ының, бірлігінің қ алыптасуы;

— қ оғ амдық мү дде — мақ сат, тілек арқ ылы қ арым — қ атынастарды реттеп — басқ ару;

— қ оғ амды басқ аратын, қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ айтын аппараттың, мемлекеттік биліктің ө мірге келуі.

Қ оғ ам — саналы адамдардың бір мү ддені, бір мақ сатты орындау ү шін саналы тү рде ө зара бірігуі. Мұ нда міндетті тү рде екі шартты элемент бар: мү дде-мақ саттың қ алыптасуы жә не саналы адамдардың саналы тү рде бірігуі.

Адамның объективтік тарихи даму процесіне жә не кү нделікті қ арым-қ атынасында қ оғ амның бірнеше тү рлері болады: ө ндірістік қ оғ ам, шаруашылық қ оғ ам, ә леуметтік қ оғ ам, азаматтық қ оғ ам т.б. Осылардың ішіндегі ең кү рделісі, ең тү пкіліктісі адаммен бірге дамып келе жатқ ан азаматтық қ оғ ам. Қ оғ амның басқ а тү рлері тез қ ұ рылып, тез тарап жатады. Олардың ө мірі, іс-ә рекетінің шең бері, кең істігі кө п ө лкеге жайылмайды, уақ ыты кө пке созылмайды.

Азаматтық қ оғ ам — мемлекеттік қ ұ рылымнан тыс қ алыптасатын ә леуметтік — экономикалық жә не мә дени-рухани қ оғ амдық қ атынастардың жиынтығ ы. Оғ ан қ атынасушылардың табиғ и жә не азаматтык қ ұ қ ық тарын, бостандығ ы мен міндетін автономиялық даму жолы қ амтамасыз етеді. Азаматтық қ оғ амда ү зіліс болмайды, уақ ыты шектелмейді, ө лкеге-аймақ қ а бө лінбейді, мемлекеттің барлық жерін, барлық халқ ын біріктіреді.

Азаматтық қ оғ ам — мемлекетке тә уелді емес, дербес, ашық, жариялы қ оғ ам. Қ азақ станда азаматтық қ оғ амның қ алыптасу ерекшеліктері: кең естік мейлінше мемлекеттендірілген кү йден шығ у, қ оғ ам мен мемлекеттің арақ атынасын тә уелсіз — дербестікте дамыту.

Республика Конституциясы Қ азақ стандағ ы азаматтық қ оғ амның барлық даму сатыларын мемлекетке бағ ындырмастан (оның айғ ағ ы — онда «Азаматтық қ оғ ам» бө лімінің ә дейі болмауы) ә леуметтік бағ дарлы нарық экономикасы мен жеке адамның автономиясын тұ рақ ты қ алыптастыру ү шін оғ ан қ ажетті қ ұ қ ық тық жағ дайлардың негізін қ алайды. Оғ ан: тең дә режеде танылатын жә не қ орғ алатын мемлекеттік меншік пен жеке меншікті (6-бап-тың 1-тармағ ы); адам жә не азамат қ ұ қ ық тарының кең ауқ ымды жә не біртұ тас кешенің (П-бө лім); отбасын, ана мен ә ке жә не баланы мемлекеттің қ орғ ауын (27-бап); идеологиялық жә не саяси ә р алуандылық ты (5-бап) жә не тағ ы басқ а жаң а Конституцияда бекітілген қ азақ стандық -азаматтық қ оғ амды ерікті дамытудың алғ ы шарттарын жатқ ызуғ а болады.

Қ азақ стан Республикасының Конституциясында елімізде азаматтық қ оғ амды қ алыптастырып, демократиялық, зайырлы, қ ұ қ ық тық, ә леуметтік мемлекет қ ұ ру бағ ыттары кө рсетілген. Бұ л бағ ыт мемлекетіміздің ең кү рделі, ең жауапты мү дде-мақ саты.