Фирма теориясы. 7 страница

A) ЖТ; B) Амортизация; C) ЖҰ Ө; D) ТҰ Ө; E) Қ БТ.

6. Тө мендегілердің қ айсысы негізгі макроэкономикалық мақ сатқ а жатпайды?

A) экономикалық ө су; B) толық жұ мысбастылық; C) тауар бағ асын тү сіру; D) табысты шынайы бө лу; E) сыртқ ы сауда балансы.

7. Мына тұ жырымдардың қ айсысы дұ рыс емес:

А) Жалпы ішкі ө німге территориялық сипат тә н;

В) ЖІӨ - қ осылғ ан қ ұ ндар сомасы;

С) ЖІӨ резиденттердің ел сыртында ө ндірген тауарлары мен қ ызметтерінің қ ұ нын есепке алмайды;

D) ЖІӨ - белгілі бір уақ ыт аралығ ында, белгілі бір елдің территориясында ө ндірілген барлық тауарлар мен қ ызметтердің жиынтық қ ұ ны;

Е) ЖҰ Ө - нақ ты елдің ішінде ө ндірілген барлық тауарлар мен қ ызметтердің жиынтық кө лемі.

8. ЖҰ Ө дефляторы дегеніміз - бұ л:

A) Атаулы ЖҰ Ө -нің нақ ты ЖҰ Ө -ге қ атынасы.

B) Нақ ты ЖҰ Ө -нің ЖҰ Ө -ге қ атынасы.

C) Нақ ты ЖҰ Ө -нің бағ а индексіне қ атынасы.

D) Нақ ты ЖҰ Ө -нің ТБИ-ге қ атынасы.

E) Ағ ымдағ ы жылы шығ арылғ ан заттай ө німнің базистік жылғ а қ атынасы.

9. Y = C + I + G + Xn тең деуіндегі G факторының мағ ынасы тө мендегі кө рсеткіш:

А) Мемлекеттік шығ ындар. В) Тұ тыну шығ ындары.

С) Инвестициялық шығ ындар. D) Таза экспорт. E) Мемлекеттік табыстар.

10. Ұ лттық байлық дегеніміз – бұ л:

A) Мемлекетімізде ө ндірілген ө нім кө лемі. B) Қ оғ амдағ ы жинақ талғ ан материалдық жә не рухани игіліктердің жиынтығ ы.

C) Жаң адан жасалғ ан қ ұ н. D) Ұ лттық ө ндірістен алынғ ан табыс.

E) Алтын қ оры.

11. Қ азақ стан азаматы АҚ Ш-та америкалық фирмада уақ ытша жұ мыс істейді. Оның табысы қ айда қ осылады:

А) Қ азақ станның ЖҰ Ө -не жә не АҚ Ш-ң ЖІӨ -не.

В) Қ азақ станның ЖІӨ -не жә не АҚ Ш-ң ЖҰ Ө -не.

С) Қ азақ станның ЖҰ Ө -не жә не АҚ Ш-ң ЖҰ Ө -не.

D) АҚ Ш-ң ЖҰ Ө -не жә не АҚ Ш-ң ЖІӨ -не.

Е) Қ азақ станның ЖІӨ жә не АҚ Ш-ң ЖІӨ -не.

12. Нақ ты ЖІӨ қ андай кө рсеткішпен есептеледі?

A) натуралды кө рсеткішпен; B) ағ ымдық бағ амен; C) ө ндірушінің бағ асымен; D) тұ рақ ты бағ алармен; E) монопольді бағ амен.

13. Территориялық сипатқ а қ андай макроэкономикалық кө рсеткіш тә н?

А) Ұ лттық байлық; В) ЖҰ Ө; С) Жалпы сыртқ ы ө нім; D) ЖІӨ; E) ТІӨ.

14. Макроэкономикада шең берлі айналым ү лгісіне сә йкес қ андай субъектілер ө зара ә рекетке тү седі:

А) Ү й шаруашылығ ы мен фирмалар;

В) Ү й шаруашылығ ы, фирмалар жә не мемлекет;

С) Инвесторлар, қ аржылық агенттер, мемлекет жә не сыртқ ы орта;

D) Ү й шаруашылығ ы, фирмалар, мемлекет жә не сыртқ ы орта;

Е) Ішкі орта, сыртқ ы орта жә не мемлекет.

15. Экономикада 1 тоннасына 100 доллар бағ амен 10 тонна бидай жә не 1 станоктың бағ асы 500 доллар болатын 2 станок ө ндіріледі деп жорамалдайық. Сонда бұ л елдің ЖҰ Ө -і тең болады:

A) 2000. B) 1000. C) 500. D) 10. E) 20.

16. Шығ ындар ә дісі бойынша ЖҰ Ө -ді есептегенде келесі шамалардың қ айсысы қ олданылмайды?

A) Жалпы инвестициялар. B) Тұ тыну шығ ындары. C) Тауарлар мен қ ызметтердің таза экспорты. D) Тауарлар мен қ ызметтерді мемлекеттің сатып алуы. E) Ең бекақ ы.

17. Экономикадағ ы номиналды ЖҰ Ө – 40 млрд. тең ге, ал нақ ты ЖҰ Ө – 32 млрд. тең ге. ЖҰ Ө дефляторы қ андай шамағ а тең болады?

A) 1, 25. B) 0, 8. C) 8. D) 1. E) 25.

18. Атаулы ЖІӨ қ алай ө лшенеді?

А) Базистік бағ амен. В) Экспорттық бағ амен. С) Ағ ымдық нарық тық бағ амен. D) Ә лемдік бағ амен. Е) Алдағ ы кү тілетін бағ амен.

19. Ұ лттық табысты есептеген кезде тө мендегі ө лшемдердің қ айсысы есептелмейді?

А) Корпорациялар тө леген дивидендтер. В) Жалақ ы.

С) Корпорацияның бө лінбеген табысы. D) Трансферттік тө лемдер.

Е) Ү й шаруашылығ ының несиеге берген капиталы ү шін тө лем.

20. Макроэкономикалық негізгі кө рсеткіш:

А) ЖІӨ. В) Жиынтық сұ раныс. С) Жиынтық ұ сыныс. D) Жай табыс. Е) Қ олда бар табыс.

21. Қ оғ амда бар материалдық игіліктер жиынтығ ы – бұ л:

А) Жиынтық қ оғ амдық ө нім. В) Ұ лттық байлық. С) Соң ғ ы ө нім.

D) Ұ лттық табыс. E) Жалпы ұ лттық ө нім.

22. Ұ лттық есеп-шоттар жү йесінің негізін қ алағ ан кімдер?

A) Меркантилистер. B) Физиократтар. C) Классикалық мектеп ө кілдері. D) Кейнсшілдер. E) Маржиналистер.

23. Тө мендегілердің қ айсысы ұ лттық байлық қ а кірмейді:

A) негізгі ө ндірістік қ орлар; B) негізгі ө ндірістік емес қ орлар;

C) табиғ и ресурстар; D) материалдық ресурстар; E) «сыртқ ы ә лемнің» интеллектуалдық меншігі.

24. Қ олда бар табыс мыналардың қ айсысының айырмасына тең?

A) Жеке табыс пен ұ лттық табыстың;

B) Жеке табыс пен трансферттік тө лемдердің;

C) Жеке табыс пен жеке табыс салық тарының;

D) Тұ тыну мен жинақ тың;

E) Ешқ айсысының айырмасына тең емес.

25. Тұ тыну бағ аларының индексі - бұ л:

А) атаулы ЖҰ Ө -ң нақ ты ЖҰ Ө -ге қ атынасы;

В) тұ тынушылардың сатып алатын тауарлары мен қ ызметтерінің жалпы қ ұ нын есептейтін кө рсеткіш;

С) нақ ты ЖҰ Ө -ң атаулы ЖҰ Ө -ге қ атынасы;

D) ө ткен жылғ ы тауарлар мен қ ызметтердің саны;

E) азық – тү лік ө німдерінің жалпы қ ұ нын есептейтін кө рсеткіш.

26. Таза экспорт дегеніміз:

A) Экспорт – импорт.

B) Импорт – экспорт.

C) Экспорт + импорт.

D) Экспорт + импорт – шетелден тү скен факторлық табыс.

E) Экспорт + импорт + шетелден тү скен факторлық табыс.

27. Тө менде кө рсетілгендердің қ айсысы ЖҰ Ө -нің қ ұ рамына кіреді:

A) Кітап дү кеніндегі жаң а оқ улық тың қ ұ ны.

B) Ү й шаруашылығ ындағ ы ә йелдің қ ызметтері.

C) Кө ршінің пайдаланылғ ан автомобилін сатып алу.

D) Брокерден жаң а акциялар сатып алу.

E) Жеке меншік жерде жеке тұ тыну ү шін картоп егіп ө сіру.

28. Жалпы ішкі ө нім дегеніміз не?

A) Тауарлар мен қ ызметтердің белгілі бір кө лемі.

B) Бір жылда елдің ішінде ғ ана емес, шел елде де ұ лттық тауар ө ндірушілер ө ндірген соң ғ ы тауарлар мен қ ызметтердің нарық тық қ ұ ны.

C) Бір жылда елдің ішінде тауар ө ндірушілер ө ндірген соң ғ ы тауарлар мен қ ызметтердің нарық тық қ ұ ны.

D) Бір жылда елдің ішінде тауар ө ндірушілер ө ндірген тауарлар мен қ ызметтер.

E) Бір жылда шет елде ұ лттық тауар ө ндірушілер ө ндірген соң ғ ы таарлар мен қ ызметтердің соң ғ ы қ ұ ны.

29. Жалақ ы нені есептеуде қ осылады?

А) ЖҰ Ө -ді табыс бойынша есептегенде. В) ЖҰ Ө -ді шығ ын бойынша есептегенде.

С) Мемлекеттік кә сіпорындарғ а берілетін таза субсидияны есептегенде.

D) Соң ғ ы ө німді есептегенде. Е) Аралық ө німді есептегенде.

30. Макроэкономикалық талдаудың басты ерекшелігі - ол:

A) Кө рсеткіштерді комбинациялау.

B) Берілгендерді агрегаттау.

C) Корреляциялық тә уелділікті қ ұ растыру.

D) Графиктерді қ ұ растыру.

E) Нақ ты шындық деректерге сү йену.

31. Қ олда бар табыс кө рсеткіші қ андай формада қ олданылады?

A) Тұ тыну жә не жинақ тау формасында.

B) Тұ тыну жә не инвестиция формасында.

C) Инвестициялар жә не қ арыздар тү рінде.

D) Несие беру жә не инвестициялар тү рінде.

E) Жинақ тау жә не несие беру нысанында.

32. 1929-1933 жылғ ы дағ дарыстан кейін пайда болғ ан, жиынтық сұ ранысты мемлекет тарапынан реттеу қ ажеттілігін қ уаттайтын экономикалық саланың бір бағ ыты:

A) Монетаризм бағ ыты. B) Кейнстік бағ ыт. C) Неоклассикалық бағ ыт. D) Ұ тымды кү тулер тә сіліне негізделген бағ ыт. E) Бизнес-циклді оқ ытатын бағ ыт.

33. Мыналардың қ айсысы жеке табыстың қ ұ рамына кіреді?

А) корпорацияның бө лінбеген пайдасы;

В) ә леуметтік сақ тандыру жарналары;

С) трансферттік тө лемдер;

D) амортизация;

E) жанама салық тар.

34. Ұ лттық табыс – бұ л таза ұ лттық ө нім мен келесі кө рсеткіш арасындағ ы айырма:

A) Пайыз, яғ ни ақ шалай капитал ү шін тө лем. B) Жанама салық тар.

C) Жерді жалғ а беруден рента. D) Ғ имарат ү шін жал ақ ысы. E) Пә тер ү шін жал ақ ысы.

35. Жиынтық сұ раныстың қ ұ рамына не кірмейді?

A) Тұ тынушының сұ ранысы. B) Инвестициялық сұ раныс.

B) C) Мемлекет жағ ынан сұ раныс. D) Таза экспорт. E) Таза импорт.

36. Автомобиль дө ң гелектерін шығ аратын компания автомобиль қ ұ растыратын фирмағ а қ ұ ны 400 доллар болатын 4 шина сатты. Ал басқ а компания автомобиль фирмасына 500 долларғ а плейер сатты. Осының бә рін жаң а машинағ а орнатып, автомобиль фирмасы оны 20000 долларғ а сатты. ЖҰ Ө -ді есептегенде оның қ ұ рамына қ анша сома кіреді:

A)20000. B) 16500. C) 16000. D) 20900. E) 20500.

37. Американдық фирма Жапония жерінде жұ мыс істесе, онда оның табысы қ айда есептелінеді?

А) АҚ Ш-тың ЖҰ Ө де. В) АҚ Ш-тың ЖІӨ де. С) АҚ Ш ТҰ Ө де.

D) Жапонияның ЖҰ Ө де; Е) Жапонияның ТІӨ де.

38. Таза ұ лттық ө нім дегеніміз:

A) ЖҰ Ө – амортизация. B) ЖҰ Ө – жанама салық тар.

C) ЖҰ Ө – трансферттер. D) ЖҰ Ө + амортизация.

E) ЖҰ Ө – субсидиялар.

39. Егер Қ азақ стан азаматы Ресейде орналасқ ан қ азақ стандық компанияда жұ мыс істесе, онда оның табысы:

A) Қ азақ стан ЖҰ Ө мен Ресей ЖІӨ -нің бір бө лігі болады.

B) Қ азақ стан ЖІӨ мен Ресей ЖҰ Ө -нің бір бө лігі болады.

C) Қ азақ стан ЖІӨ мен Ресей ЖІӨ -нің бір бө лігі болады.

D) Қ азақ стан ЖҰ Ө мен Ресей ЖҰ Ө -нің бір бө лігі болады.

E) Қ азақ станнан тыс жерде алынғ ан табыс болғ андық тан ескерілмейді.

40. Мына табыстардың қ айсысы ЖІӨ -ге (ЖҰ Ө -ге) кіреді?

A) медбикенің табысы (жалақ ысы).

B) ескі жиһ азды сатудан тү скен табыс.

C) 1984 жылы салынғ ан қ ала сыртындағ ы ү йді сатып алу.

D) жақ ын туысың а ақ ша аудару.

E) Туғ ан кү н иесіне сыйлық жасау.

41. Жеке табыс дегеніміз – бұ л:

A)Бір жылда ө ндірілген тауарлар мен қ ызметтер қ ұ ны.

B) Бір жылда ү й шаруашылық тарының жә не фирмалардың тапқ ан табыстары.

C) Салық тө легеннен кейінгі жеке тұ тыну шығ ындарына арналғ ан барлық табыстардың сомасы.

D) Салық тө легенге дейінгі жеке тұ тыну шығ ындарына арналғ ан барлық табыстардың сомасы.

E) ЖІӨ минус амортизация.

42. Макроэкономика дегеніміз – бұ л:

A)экономиканы біртұ тас жү йе ретінде зерттейтін ғ ылым.

B) экономиканың даму заң дылық тарын адам, отбасы жә не кә сіпорын дең гейінде зерттейтін экономикалық теорияның бір бө лімі.

C) ресурстар мен ө ндіріс факторларының шектеулі болу жағ дайында адамдардың іс-ә рекетін зерттейтін ғ ылым.

D) экономикалық ойдың даму кезең дерін зерттейтін ғ ылым.

E) тек экономиканың циклдық дамуын ғ ана зерттейтін ғ ылым.

43. Жалпы ішкі ө німді (ЖҰ Ө -ді) шығ ындар бойынша есептегенде мына элементтердің қ айсысы қ олданылады?

А) амортизация; В) тауарлар мен қ ызметтердің таза импорты;

С) мемлекеттік кә сіпорындарғ а субсидиялар беру;

D) несиеге деген пайыз; Е) жалпы жеке инвестициялар.

Макроэкономикалық тепе-тең дік жә не оның ү лгілері

Мақ саты: жиынтық сұ раныс пен жиынтық ұ сыныстың тепе-тең дігін тү сіндіру, макроэкономикалық тепе-тең діктің классикалық жә не кейнстік ү лгілеріне тоқ талу, сонымен қ атар, макроэкономика-лық дең гейдегі тұ тыну, жинақ тау, инвестиция ұ ғ ымдарына жә не мультипликатор теориясына талдау жасау.

Талқ ылау сұ рақ тары:

11.1 Жиынтық сұ раныс пен жиынтық ұ сыныс

11.2 Макроэкономикалық тепе-тең дік жә не оның ү лгілері

11.3 Тұ тыну жә не жинақ тау функциясы. Инвестициялар

11.4 Мультипликатор теориясы

Негізгі ұ ғ ымдар: жиынтық сұ раныс, жиынтық ұ сыныс, жиынтық шығ ындар, макроэкономикалық тепе-тең дік, тұ тыну шығ ындары, инвестициялық шығ ындар, мемлекеттік шығ ындар, таза экспорт, мультипликатор, т.б.

11.1 Жиынтық сұ раныс пен жиынтық ұ сыныс

Ұ лттық экономика дең гейінде қ андай да бір елдің территориясында ө ндірілген жалпы ішкі ө німді бір жылдың ішінде сатып алатын жә не оны сататын іріленген экономикалық субъектілер жұ мыс істейді. Осындай іріленген экономикалық субъектілерге ү й шаруашылығ ы, фирмалар, мемлекет жә не сыртқ ы орта жатады. Олар жалпы ішкі ө німге қ атысты жиынтық шығ ындарды жә не жиынтық табыстарды қ амтамасыз етіп отырады. Бір жағ ынан, ол жиынтық сұ раныс, ал екінші жағ ынан, ол жиынтық ұ сыныс ретінде кө рінеді. Енді осы ұ ғ ымдарғ а толығ ырақ тоқ таламыз.

Жиынтық сұ раныс – экономикалық субъектілердің бір жыл ішінде ө ндірілген жалпы ішкі ө німді сатып алуғ а жұ мсайтын жиынтық шығ ындары. Жиынтық шығ ындардың кө лемі елдегі бағ а дең гейіне тә уелді болып табылады жә не жиынтық сұ раныс қ исығ ы бағ аның белгілі бір дең гейінде сатып алынатын жиынтық ө німнің кө лемін кө рсетеді. Бағ а дең гейі мен жиынтық ө нім кө лемі арасындағ ы кері тә уелділікті тө мендегі суреттен байқ ауғ а болады.

Р,

бағ а

дең гейі

AD, жиынтық сұ раныс

Y, жиынтық ө нім кө лемі

Сурет 11.1 Жиынтық сұ раныс қ исығ ы

Жиынтық сұ раныс кө лемін негізінен тө рт экономикалық субъект қ амтамасыз жә не осығ ан сә йкес, жиынтық сұ раныстың қ ұ рауыштары пайда болады:

Y = C + I + G + NX

Мұ ндағ ы,

Y – жиынтық сұ раныс немесе жиынтық шығ ындар кө лемі;

C – ү й шаруашылық тарының тұ тынушылық сұ раныстары;

I – фирмалардың инвестициялық шығ ындары;

G – мемлекеттік шығ ындар;

NX – таза экспорт, яғ ни экспорт пен импорт қ ұ ндарының айырмасы.

Жоғ арыда атап ө ткеніміздей, жиынтық сұ раныстың осындай тең деумен анық талуын біз негізгі макроэкономикалық тең дестік деп атаймыз.

Жиынтық сұ ранысқ а жә не оның кө леміне бағ алық жә не бағ алық емес факторлар ә сер етеді. Егер бағ а дең гейі ө згерсе, онда жиынтық сұ раныс қ исығ ының бойында ө згеріс орын алып жиынтық сұ раныс кө лемі ө згеріске ұ шырайды. Ал бағ алық емес факторлар ә сер етсе, онда жиынтық сұ раныстың ө зі ө згереді де қ исық оң ғ а немесе солғ а жылжиды. Жиынтық сұ раныстың бағ алық емес факторларын тө рт топқ а бө луге болады:

1. Тұ тынушылық шығ ындардың ө згерісі, оларғ а ү й шаруашылық тарының табысы, олардың ә л-ауқ аттылығ ы, болашақ ты кү ту, жеке табыс салығ ындағ ы ө згерістер, т.б. жатады.

2. Инвестициялық шығ ындардың ө згерісі, оларғ а пайыз мө лшерлемесі, ә ртү рлі жең ілдіктер, бизнес салық тары, т.б. жатады.

3. Мемлекеттің шығ ындардың ө згерісі, оғ ан мемлекеттің белсенді экономикалық саясаты жатады.

4. Таза экспорттағ ы ө згерістер, оғ ан валюта бағ амының ө згеруі, сыртқ ы экономикалық жағ дайлар жатады.

Жиынтық ұ сыныс – бұ л бір жылда ө ндірілген нақ ты жалпы ішкі ө нім кө лемі жә не оны ө ндірушілердің бағ алардың белгілі бір дең гейінде нарық қ а ұ сына алу қ абілеті. Жиынтық ұ сынысқ а да бағ алық жә не бағ алық емес факторлар ә сер етеді. Бағ алық факторлар жиынтық ұ сыныс кө лемін ө згертеді жә не соғ ан орай қ исық тың бойында ө згеріс орын алады. Ал бағ алық емес факторлар ә сер еткенде жиынтық ұ сыныстың ө зі ө згереді жә не қ исық оң ғ а немесе солғ а жылжиды. Бағ алық емес факторларғ а технология, ресурстардың бағ алары, қ олданылатын ресурстардың кө лемі, салық салу дең гейі, нарық тық қ ұ рылымдардың ө згерістері жә не басқ алары жатады. Бұ л уақ ыт факторын ескермейтін сондай стандартты жағ дай болып табылады жә не жиынтық ұ сыныс қ исығ ы бағ а дең гейі мен жиынтық ө нім кө лемі арасындағ ы тура тә уелділікті кө рсетеді.

Алайда, жиынтық ұ сыныс жә не оның кө лемі уақ ытқ а тә уелді болып табылады, сондық тан, осындай ерекше жағ дайларда, жиынтық ұ сынысқ а қ атысты ү ш мерзімді кезең анық талады (сурет 11.2):

1. Қ ысқ а мерзім, бұ л кезең де сұ раныс жағ ынан ө згерістер болғ анда бағ алар дең гейі ө згермейді жә не тек жиынтық ө нім кө лемі ғ ана ө згереді, мұ ндай жағ дайда жиынтық ұ сыныс қ исығ ы кө лденең сипатта болады.

2. Аралық мерзім, бұ л кезең де сұ раныс жағ ынан ө згерістер болғ анда бағ алар дең гейі де, жиынтық ө нім кө лемі де ө згереді, мұ ндай жағ дайда жиынтық ұ сыныс қ исығ ы оң кө лбеулі болып табылады.

3. Ұ зақ мерзім, бұ л кезең де сұ раныс жағ ынан ө згерістер болғ анда бағ алар дең гейі ө згереді жә не жиынтық ө нім кө лемі ө згеріссіз қ алады, мұ ндай жағ дайда жиынтық ұ сыныс қ исығ ы тік сызық тү рінде болады.

Р, AS, жиынтық ұ сыныс

бағ а 3

дең гейі

Y, жиынтық ө нім кө лемі

Сурет 11.1 Жиынтық ұ сыныс қ исығ ы

Жиынтық ұ сыныстың қ ысқ а, аралық жә не ұ зақ мерзімде қ арастырылуының басты себебі болып оғ ан деген, яғ ни, жиынтық ө нім кө леміне деген теориялық кө зқ арастардың ә ртү рлі болуы табылады. Осығ ан байланысты, макроэкономикалық тепе-тең діктің негізінен, қ ысқ а мерзімді жә не ұ зақ мерзімді ү лгілері орын алады.

11.2 Макроэкономикалық тепе-тең дік жә не оның ү лгілері.

Экономикалық теорияда негізінен, макроэкономикалық тепе-тең дік ү лгілеріне классикалық жә не кейнстік кө зқ арастар қ алыптасқ ан. Алдымен, классикалық макроэкономикалық тепе-тең дік ү лгісін талдауды қ арастырамыз.

Классикалық ү лгі француз экономисі Жан-Батист Сэйдің (1762-1832) заң ымен тығ ыз байланысты жә не осы тұ жырымғ а сә йкес қ ұ рылады. Сэй заң ы бойынша, толық жұ мысбастылық жағ дайында жасалғ ан ө німді сатып алатын шығ ындар мен оны сататын табыстар ә рқ ашанда бір-біріне тең болады. Ө ндірілген ө німдердің қ ұ ны автоматты тү рде табыстарды қ амтамасыз етіп отырады, яғ ни ұ сыныс сұ ранысты тудырады. Бұ л жерде, алынғ ан табыстар бірден шығ ынғ а айналып отырады, олардың белгілі бір бө лігі жинақ талмайды, тү гелімен жұ мсалып отырады деген болжамдар айтылады.

Жиынтық ұ сыныстың ұ зақ мерзімдегі қ исығ ы классикалық кесінді деп аталады жә не ол тік сызық тү рінде сипатталады. Классикалық кесіндіде экономика жұ мыспен толық қ амтылғ ан жағ дайда болады жә не жиынтық ө німнің нақ ты кө лемі ө зінің ә леуетті дең гейіне [2] тең болады. Ал нарық икемді кө рсеткіштер (бағ а дең гейі, атаулы жалақ ы, пайыз мө лшерлемесі) арқ ылы тепе-тең дікті ұ стап тұ рады. Жиынтық сұ раныс ө згерген жағ дайда жиынтық ө нім кө лемі ө згермейді, тек бағ алар дең гейі ғ ана ө згереді (сурет 11.3).

Р AS

E

AD

Y

Сурет 11.3 Классикалық макроэкономикалық тепе-тең дік

Е нү ктесінде классикалық ү лгі бойынша макроэкономикалық тепе-тең дік қ алыптасады. Классикалық макроэкономикалық тепе-тең дік автоматты ө зін-ө зі реттейтін нарық тың тетігі ретінде қ арастырылады жә не ол мемлекеттің экономикағ а араласуын қ аламайды. Сэй заң ын алғ а тартанын осындай идеяны А.Смит, Д.Рикардо, Дж.Ст.Милль, А.Маршалл жә не А.Пигу сияқ ты классика-лық жә не неоклассикалық теорияның ө кілдері жақ тайды.

Кейнстік ү лгідегі макроэкономикалық тепе-тең дік ү лгісі классикалық ү лгіге мү лдем қ арама-қ арсы болып табылады. Кейнс ө зінің теориясында Сэй заң ын қ атты сынғ а алды жә не ол экономикағ а мемлекеттің араласуын жақ тады. Оның айтуынша, бір жылда ө ндірілген жиынтық ө нім толығ ымен сатылмауы жә не сатып алынбауы мү мкін, яғ ни табыстар мен шығ ындар бір-біріне тең болмайды. Осы кезде кейбір адамдар жұ мыссыз қ алады жә не ө ндіріс қ ысқ арады, ал соның салдарынан экономикада дағ дарыс орын алады. Экономикалық дағ дарыс жағ дайында жиынтық ұ сынысты емес, керісінше жиынтық сұ ранысты ынталандыру қ ажет, олай болса, сұ раныс ұ сынысты тудырады.