Бағдарламада қолданылған инструменттер және мінездемесі

АЖ қ ұ руғ а қ олданылғ ан инструменттер:

· Form;

· DataGridView;

· Button;

· System.EventHandler;

· MenuStrip;

· ToolStripMenuItem;

· SqlCommand;

· SqlConnection.

Form – класы

Form программада кө рсетілетін кез келген терезенің бейнеленуі. Form класындағ ы ерекшеліктердің кө мегімен сыртқ ы кө рінісін, мө лшерін, тү сін жә не терезені басқ ару функцияларын немесе диалогті терезе қ ұ руғ а болады.

Text ерекшелігі терезе тақ ырыбын анық тауғ а мү мкіндік береді. Size жә не DesktopLocation ерекшеліктері мө лшері мен терезе жайын (положения) анық тауғ а мү мкіндік береді. ForeColor басқ ару элементтерінің тү сін ө згертеді.

DataGridView – класы

DataGridView басқ ару элементі мә ліметтерді кө рсетуге арналғ ан қ алпына келтіруге болатын кестені ұ сынады. DataGridView класы DefaultCellStyle, ColumnHeadersDefaultCellStyle, CellBorderStyle жә не GridColor секілді ерекшеліктер кө мегімен ұ яшық тарды, жолдарды, бағ андарды жә не шекараларды қ алпына келтіруге мү мкіндік береді.

DataGridView басқ ару элементімен мә ліметтерді мә ліметтер қ орының қ айнарымен немесе керісінше кө рсету ү шін пайдалануғ а болады. Мә ліметтер қ айнарын кө рсетпей мә ліметтерді сақ тайтын бағ андар мен жолдарды қ ұ рып, оларды Rows жә не Columns ерекшеліктері кө мегімен DataGridView объектісіне қ осуғ а болады.

Button класы

Button-батырманы басқ ару элементі.

Батырманың сыртқ ы тү рін ө згертуге болады. Мысалы, жалпақ кө рінуі ү шін FlatStyle ерекшелігінде FlatStyle.Flat мағ ынасын береміз.

EventHandler - делегат

Делегат — бұ л сигнатураны анық тайтын тип, басқ а сө збен мағ ынаны қ айтару типі жә не ә діс параметрлерінің тізімінің типі.

EventHandler жағ дайды ө ң деушіге, жағ дайғ а арналғ ан мә ліметтерді генерацияламау ә дісін ұ сынатын алдын ала анық талғ ан делегат. Егер жағ дайды мә ліметтер жасаса, онда EventHandler< TEventArgs> универсалды делегет класын пайдалану қ ажетті.

MenuStrip - класы

MenuStrip – бұ л MainMenu-дің орнын басатын жоғ арғ ы дең гей контейнері. MenuStrip басқ ару элементі меню формасының қ ұ рылымына арналғ ан контейнерді ұ сынады.

ToolStripMenuItem – класы

MenuStrip немесе ContextMenuStrip объектілерінде кө рсетілетін параметрлерді таң дауғ а арналғ ан рұ қ сатты білдіреді.

ToolStripMenuItem элементі кө рінуі ү шін оны MenuStrip немесе ContextMenuStrip менюіне қ осу қ ажетті.

SqlCommand - класы

Transact-SQL нұ сқ ауын немесе SQL Server мә ліметтер қ орына орындалатын сақ талатын процедураны ұ сынады. Бұ л кластың мұ рагерлігі жоқ. SqlCommand данасы қ ұ рылғ ан кезде оқ у жә не жазу ерекшелктеріне жаң а мағ ыналар беріледі.

МІНДЕТТЕР КЕШЕНІН АҚ ПАРАТТЫҚ Қ АМТАМАСЫЗ

ЕТУ

3.1 Инфологиялық (ақ параттық) модель (мә ліметтер схемасы) жә не оның сипаттамасы

Мә ліметтер базасында белгілі бір тақ ырыптық облыс (ТО) туралы ақ парат кө рсетіледі. ТО – бұ л нақ ты дү ниенің бір бө лігі.

Тақ ырыптық облыстың инфологиялық моделі (ИМ) – бұ л одан ә рі қ олданылатын бағ дарламалық жә не техникалық қ ұ ралдарғ а бағ дар алмай

орындалғ ан тақ ырыптық облыстың сипаттамасы(3.1-сурет).

Қ ұ рамында тақ ырыптық облыс туралы бастапқ ы ақ парат бар. ИМ-ді жасау кезең і инфологиялық жобалау деп аталады.

Инфологиялық модельге қ ойылатын талаптар:

- Сайма-сай бейнелеу (инфологиялық модельді кө рсетуге арналғ ан тіл айтарлық тай бейнелеу мү мкіндіктеріне ие болуғ а тиіс).

- Қ айшылық сыздық (модельді ә рмә нді тү сіндіруге жол берілмеуге тиіс)

- Оң ай кең ейгіштік (бұ рынырақ та анық талғ андарды ө згертусіз, жаң а мә ліметтердің енгізілуін қ амтамасыз ету).

- Икемді тіл (тіл қ олмен жобаланғ ан кезде де, автоматтандырылғ ан жобалау кезінде де қ олдануғ а жарамды болуғ а тиіс).

- Барлық пайдаланушыларғ а тү сініктілік.

Инфологиялық модельдің мақ саты — одан арғ ы жерде МБ тұ рғ ызу ү шін ақ парат кө зі ретінде пайдаланылатын, нақ ты ө мірдің дә л жә не толық бейнеленуін жасау.

Аталғ ан схема ә рбір мә нге кіретін негізгі мә нді, басты алаң дарды жә не атрибуттарды кө рсетеді.

Сондай-ақ қ ойма операцияларын жә не ө нім сатуды есепке алуды автоматтандырудың алғ а қ ойылғ ан міндеттерін шешуге мү мкіндік беретін байланыстарды жә не ағ ындарды шешуге мү мкіндік беретін ақ параттық ағ ындар жә не ағ ындар кө рсетілген (3.1-сурет).

«Рустембаев» ЖШС-кә сіпорында

қ ойма операцияларын жә не ө нім

сатуды есепке алуды талдау

Бухгалтерия Қ ойма Есеп беру

Ақ параттық тасқ ындар Ақ параттық тасқ ын

Материал жеткізушілер- Материалдық тү сім;

мен есептесу Ө ндіріс кө шірмесі;

Дайын тиіелген ө нім

3.1-сурет.Басқ ада мақ саттарда сұ лбаның байланысы*

*Ескерту – суретті қ ұ рғ ан автор

Келтірілген схема ү ш блоктан тұ рады.

Мә ліметтердің бірінші блогы анық тамалық тар тү рінде іске асырылғ ан тұ рақ ты ақ паратты кө рсетеді.

Аталғ ан жү йеде екі негізгі жә не ү ш кө мекші анық тамалық кө рсетілген. Материалдар Анық тамалығ ы жә не Жеткізушілер Анық тамалығ ы – бұ л негізгі анық тамалық тар, олар материалдардың келіп тү суін ескерген кезде, сондай-ақ Қ алдық тар мә нінің есептілігін қ алыптастырғ ан кезде негізгі ақ паратт кө зі болып табылады. Кө мекші анық тамалық тар (Ө нім бірлігі Анық тамалығ ы, Аббревиатура Анық тамалығ ы, Есеп айырысу Шоттары Анық тамалығ ы) негізгі анық тамалық тардың ақ парат кө зі болып табылады. Анық тамалық тарды негізгі жә не кө мекші етіп бө лу олаоды толтыру кезінде ың ғ айлы болуы ү шін жасалғ ан.

Екінші блок – бұ л материалдардың жә не дайын ө німнің қ озғ алысын есепке алу болгы. Бұ л блок келесідей мә ндерден тұ рады: Кіріс, МҚ кірісі, Талап-Жү кқ ұ жат, Шығ ын, ДӨ шығ ыны. Аталғ ан блоктың есептерін шешу ү шін кейініректе тиісті есептеулерді орындау ү шін пайдаланылатын аралық ақ парат пайдаланылады. Аталғ ан ақ паратты ө ң деудің нә тижесінде қ ортынды есептер жасау ү шін қ ажетті қ ортынды қ ұ жаттар, қ орытынды тізімдемелер, сондай-ақ қ орытынды кестелер жасаалды. Осы ақ параттың барлығ ы оның нә тижелерін есепке алу жә не талдау процестері ү шін қ ажет.

Ү шінші блок – бұ л есептік ақ парат блогы. Кіріс мә ліметтердің ө згеруін ескере отырып, бұ ларда осы ө згерістердің барлығ ы ескерілетін қ ұ рама мә ндер қ ұ рылады. Бұ л Журнал жә не Қ алдық тар, олар есептік ақ паратты қ ұ растыру ү шін қ ажет жә не олар мә ліметтердің ә рбір ө згерісін белгілеп отыратындығ ымен, яғ ни оларда сақ талынып отырғ ан ақ параттың уақ ыттың кез келген сә тіне ө зекті екендігімен ың ғ айлы.

Кіріс ақ параттың сипаттамасы. Кіріс ақ парат деп есепті шешуге арналғ ан жә не ә ртү рлі сақ тағ ыштарда: бастапқ ы қ ұ жаттарда, машиналық сақ тағ ыштарда, дербес компьютердің жадында сақ талатын ақ парат тү сініледі.

Ө ндірістік процестерді басқ арудың шұ ғ ылдығ ы жә не тиімділігі ө ндірістік кә сіпорынның кіріс ақ паратын ұ тымды ұ йымдастыруғ а, ақ паратты жинау, тіркеу, беру, сақ тау жә не ө ң деу тә сілдеріне, оның қ ұ рамына жә не дер кезінде алынуына байланысты болып келеді.

Диплом жобасында жасалынып отырғ ан автоматтандырылғ ан жү йе ү шін кіріс ақ парат болып мыналар табылады:

· Кіріс операцияларын кө рсетуге арналғ ан, қ олмен толтырылатын кіріс

қ осымша. Бұ л қ ұ жаттар жеткізушілерден қ оймағ а материалдардың келіп тү суін есепке алу ү шін қ ажет.

· Материалдарды ө ндіріске шығ ынғ а жазуды кө рсету ү шін: талап

жү кқ ағ аз.

· Шығ ын қ ұ жаттарды кө рсету ү шін: қ олмен толтырылатын тауар жү кқ ұ жаты жә не шот-фактура. Бұ л қ ұ жаттар ө німнің қ оймадан тиеп-жө нелтілу фактісін растайды.

Материалдарды дайындау жә не сатып алу операцияларын толтыру ү шін жеткізушілердің есептік қ ұ жаттары: шот-фактуралар, тауар-тасымал қ осымшалары жә не басқ а қ ұ жаттар пайдаланылады.

Нормативтік – анық тамалық ақ парат. Қ ойма операцияларын жә не ө нім сатуды есепке алу ААЖ қ олданылатын нормативтік – анық тамалық ақ паратқ а:

- Жеткізушілер Анық тамалығ ы;

- Материалдар Анық тамалығ ы;

- Аббревиатура Анық тамалығ ы;

- Есеп айырысу Шоттары Анық тамалығ ы;

- Ө нім бірлігі Анық тамалығ ы;

- Тауарлар Анық тамалығ ы;

- Клиенттер Анық тамалығ ы жатады.

Анық тамалық тардың негізгі функциялары:

· мә ліметтер енгізген кезде белгілердің кодталғ ан мә ндерінің

тексерілуін қ амтамасыз ету;

· мә ліметтерді дисплей экранына шығ арғ ан кезде белнілердің мә ндерін кодтан шығ ару;

· белгілердің белгілі бір мә ндерімен байланысты тұ рақ ты ақ паратты сақ тау;

· есептер кешенін шешудің нә тижесінде алынатын кестелерді тү сіндірме мә тінмен рә сімдеу болып табылады.

Нә тижелі ақ параттың сипаттамасы. Қ ойма операцияларын жә не ө нім сатуды есепке алу міндетінің, есебінің автоматтандырылғ ан шешімін жасау барысында нә тиже беретін кө рсеткіштер:

- Кіріс жү кқ ағ азды басу;

- Тауар жү кқ ағ азын басу;

- Шот-фактураны басу;

- Кіріс жө ніндегі журналды басу;

- Шығ ыс жө ніндегі журналды басу;

- Қ оймадағ ы қ алдық тар бойынша тізімдеме;

- Қ ұ жатты дата бойынша іздестіру;

- Қ ұ жатты жеткізуші бойынша іздестіру;

- Қ ұ жатты клиенті бойынша іздестіру;

- Қ ұ жатты номері бойынша іздестіру болып табылады.

Кә сіпорынның қ оймаларына материалдық қ ұ ндылық тардың келі тү суін есепке алудың нә тижесінде машиналық шығ ыс қ ұ жат: кіріс жү кқ ұ жат шот-фактура аламыз. Бұ л қ ұ жаттар Кіріс, МҚ кірісі, Жеткізушілер Анық тамалығ ы, Материалдар Анық тамалығ ы кестелерінен ақ паратты ө ң деудің нә тижесінде алынады. Бұ л қ ұ жаттар фирмада қ алады жә не материалдардың келіп тү суін есепке алу жө ніндегі есептілікті жү ргізу ү шін жеке папкағ а тігіледі.

Сондай-ақ материалдық қ ұ ндлық тардың келіп тү суін есепке алу Кіріс бойынша журналдың кө мегімен жү ргізіледі, бұ л журналда операцияның датасын, қ ұ жаттың номерін, қ ұ жаттың сомасын жә не белгілі бір датадағ ы жеткізушінің атауын кө рсете отырып, кіріс жө ніндегі барлық операциялар кө рініс табады. Кіріс бойынша Журнал, Кіріс, МҚ кірісі, Журнал кестелерінің Кіріс бойынша Журнал сұ рау салынуының кө мегімен ө ң делуінің нә тижесінде қ ұ ралады. - Кіріс бойынша Журнал барлық кіріс жү кқ ұ жаттарының регистрі болып табылады.

Тауарды делдалғ а сатқ ан кезде Шығ ын жү кқ ұ жаты жә не шот-фактура шығ ыс машиналық қ ұ жаттарын аламыз. Шығ ын жү кқ ұ жаты жә не шот-фактура Шығ ын, ДӨ шығ ыны, Клиенттер Анық тамалығ ы, Ө нім Анық тамалығ ы кестелерінің ақ паратын ө ң деудің нә тижесінде алынады. Бұ л қ ұ жаттар дайын ө німнің сатылуын есепке алу ү шін қ ажет. Қ ұ жаттың бір данасы клиентте қ алады, ал екінші данасы фирмада қ алады.

Шығ ын бойынша қ ұ жаттар журналы белгілі бір кезең ішіндегі, мысалғ а, ай ішіндегі барлық шығ ын қ ұ жаттарды тіркеуге мү мкіндік береді. Журналда дайын ө німді сатудың датасы, сату қ ұ жатының номері, сату сомасы жә не клиенттің аты тіркеледі.

3.2 Есептеулерді формалдандыру (есептерді есептеу жә не шешу алгоритмдері)

ААЖ-ны іске асыру ү шін алғ а қ ойылғ ан ә рбір есепті шешуге арналғ ан алгоритмдер жасалуғ а тиіс. 3.3-суретте материалдарды кіріске жазудың, оларды ө ндіріске барудің алгоритмі, сондай-ақ дайын ө німді сатудың алгоритмі келтірілген.

Басы

Келіп тускен материалдар

туралы мә ліметтер енгізу

Алаң дар талаптарғ а сә йкес Жоқ

толтырылғ ан

Иа

Мә ліметтер базасына

деректер жазу

Ө ндіріске берілген материалдар

туралы мә ліметтер енгіз

Алаң дар Жоқ

талаптарғ а сә йкес толтырылғ ан

Иа

Мә ліметтер базасына

деректер жазу

Жуктелген дайын ө нім

туралы мә ліметтер енгізу

Алаң дар Жоқ

талаптарғ а сә йкес толтырылғ ан

Иа

Мә ліметтер базасына

деректер жазу

Cоң ы

3.3-сурет Қ ойма операциясының алгоритмі*

*Ескерту – суретті қ ұ рғ ан автор

Материалдардың келіп тү суін есепке алу

Нақ ты кіріс жү кқ ұ жаттың негізінде мә ліметтер компьютерге енгізіледі. жү кқ ұ жатта: Қ ұ жаттың номері, датасы, алушы, жеткізуші, материалдың атауы, саны, бағ асы жә не жиынтық сомасы кө рсетіледі. Бұ л мә ліметтер есепті жү ргізу жә не ә ртү рлі есептерді қ ұ ру ү шін қ ажет. Мә ліметтер «МҚ келіп тү суі» қ ұ жаты тү рінде енгізіледі, жә не Кіріс кестесінде сақ талады ә рі редакцияланады. Қ оймағ а материлдарлың келіп тү суіне қ арай енгізіледі. Пайдаланушыдан қ ұ жаттарды енгізген кезде мұ қ ияттылық, зейінділік талап етіледі. Сондай-ақ кірісті тікелей қ оймада қ оймашы да ескеріп отырады, сондық тан ақ паратты қ оймадағ ы мә ліметтерді жә не компьютердегі мә ліметтерді салыстыру арқ ылы бақ ылап отыруғ а болады, осы мә ліметтер сә йкес келмеген кезде бастапқ ы қ ұ жатты кө теру қ ажет болады.

Дайын ө німнің сатылуын есепке алу

Дайын ө німді делдалғ а тиеп-жө нелткен кезде шығ ын қ ұ жаттарды толтыру керек. Шығ ын қ ұ жаттар болып шот-фактура жә не тауар жү кқ ұ жаты табылады. Бұ л қ ұ жаттарда сондай-ақ кіріс қ ұ жаттарындағ ы секілді: Қ ұ жаттың номері, дата, алушы, жеткізуші, дайын ө німнің атауы, саны, бағ асы жә не жиынтық сомасы кө рсетіледі. «Тауар жү кқ ұ жаты» жә не «Шот-фактура» қ ұ жаттары Шығ ын кестесінде сақ талады жә не редакцияланады. Шығ ындар бойынша мә ліметтер сондай-ақ қ оймада есепке алынып отырады, сондық тан мұ ны кейініректе оң ай тексеруге болады. Пайдаланушы ү шін санды енгізген кезде мұ қ ияттық кө рсету қ ажет болады.

Материалдардың жә не дайын ө німнің қ алдық тары бойынша есеп

Бастапқ ы мә ліметтер Кіріс жә не Шығ ыс кестелерінен алынғ ан мә ліметтер болып табылады. Бұ л есепте белгілі бір уақ ыт кезең і ішіндегі материалдардың жә не дайын ө німнің барлық қ озғ алысы есепке алынады. Онда материалдардың жә не дайын ө німнің атауы, келіп тү скен саны, жіберілген саны жә не қ орытынды саны кө рініс табады. Ол жылғ а, айғ а немесе кү н сайын орындалуы мү мкін.

Қ ұ жаттар бойынша есеп

Есеп қ ұ жаттардың тізімін алуғ а мү мкіндік береді. Есепке қ осылатын қ ұ жаттардың тү рлерін таң дап алуғ а жә не, фирманы, контрагентті қ оса отырып, қ ұ жаттың реквизиттері бойынша фильтрді белгілеуге болады.

Тізімдегі ә рбір қ ұ жат ү шін келесі ақ парат: тізімдегі номері, датасы, қ ұ жаттың тү рі, номері, сомасы, клиенттің атауы шығ арылады. Пайдаланушығ а қ ұ жаттың тү рін, датасын таң дап алу керек, контрагентті таң дап алуғ а болады (ү ндемеу бойынша есеп барлық контрагенттер бойынша қ ұ ралады).

Анық тамалық тар жү ргізу

Фирма бойынша, материалдар бойынша жә не дайын ө нім бойынша, клиенттер бойынша жә не жеткізушілер бойынша мә ліметтер жекелеген анық тамалық тарда сақ талатын болады. Бірінщіден, бұ л алғ а қ ойылғ ан міндеттерді, есептерді шешу ү шін қ ажет. Мә ліметтерді осылайша ұ йымдастыру қ ажетті есептерді қ ұ руғ а мү мкіндік жасайды. Екінщіден, бұ л қ ажетті ақ парат алу ү шін мә ліметтерді ың ғ айлы кө рсету. Сондай-ақ бұ л қ ұ жаттардан кө шірме жасағ ан кезде кө мектеседі. Фирма, контрагент жә не номенклатура алаң дарында осының барлығ ын қ олмен енгізуге емес, тек қ ажетті позицияны таң дап алуғ а болады. Бұ л жобаланып отырғ ан жү йедегі мә ліметтердің тұ тастығ ын қ амтамасыз етеді.

Бағ дарламалық кешенді қ олданудың қ ұ рылымдық суреті

Бағ дарламалық кешенді қ олданудың қ ұ рылымын 3.4-суреттен кө руге болады:

2 4

3

1

5 6