Жалпы талаптар

«Ө мір тіршілігінің қ ауіпсіздігі» бө лімінің мазмұ ны бітіру жұ мысының негізгі тақ ырыбына сә йкес болу керек жә не тө мендегілерден тұ рады:

1. Кә сіпорынның табиғ атты қ орғ ау жұ мысын бағ алау.

2. Зиянды жә не қ ауіпті факторлардың пайда болуы жә не олардың ө ндіріс персоналына ә сері тұ рғ ысынан технологиялық қ ұ рылғ ыларды пайдалануда ең бек жағ дайын талдау. Талдау жасауда бітіру жұ мысының тақ ырыбына сә йкес келетін нақ ты материалдар мен нормативті деректер қ арастырылуы қ ажет.

3. Кә сіпорынның жерсілкінісі, ө рт-жарылыс қ ауіпсіздігі жә не электр тоғ ынан зақ ымдалу қ аупі бойынша классификациясы.

4. Ең бек пен қ оршағ ан ортаны қ орғ аудағ ы, тө тенше жағ дайдың алдын алу жә не жоюдағ ы ә р тү рлі сұ рақ тарын стандарттарғ а, ережелерге жә не басқ а да нормативті қ ұ жаттарғ а, техникалық ә дебиеттерге жә не ә дістемелік нұ сқ ауларғ а сү йене отыра техникалық шешу.

Есептерде сызбалар, графиктер жә не схемалар кө рсетілуі қ ажет. Мысал ретіндегі кө рсетілген есептер2.1-2.5. тарауында келтірілген.

Нақ ты шешімдерді ережелер, шаралар, міндеттер жә не тыйымдармен ауыстырып жазуғ а болмайды, яғ ни қ андай нақ ты шешімдер қ олданғ анын кө рсету керек.

Бө лімнің жалпы кө лемі машинамен жазуда 10 парақ қ а дейін болуы керек (ЖЭҚ жә не КЖЭ студенттері ү шін 15 парақ қ а дейін) жә не ол экономика бө лімінің алдында орналасады.

Ө мір қ ауіпсіздігінің негіздері бойынша бітіру жұ мысындағ а сұ рақ тар жасалмаса немесе толық жасалмаса қ орғ ауғ а жіберілмейді.

Бө лім бойынша жұ мысқ а тапсырма алу ү шін студенттер «Ең бек пен қ оршағ ан ортаны қ орғ ау» кафедрасының оқ ытушы-консультантына бітіру жұ мысының тақ ырыбы нақ ты бекітілгеннен кейін бір аптаның ішінде келуі керек.

Есептеулер санын бітіру жұ мысының тақ ырыбы жә не мамандық тары бойынша консультант (оқ ытушы) береді.

Бітіру жұ мысындағ ы тапсырманың тү сініктеме жазбасы кө рсетілген бастапқ ы (титуль) парағ ында жә не санитарлы-қ орғ аныс зонасы, ө ртке қ арсы жарылыс кө лемі жә не т.б. кө рсетілген ө ндірістік бө лмелер мен ғ имараттардың роза желдері ескертіліп орналасуындағ ы басты жоспарда (ген.план) консультанттың қ олы қ ойылады.

2. Бітіру жұ мысының (есептеулердің) мысалдық тақ ырыптары

2.1 Жұ мыс орнын дұ рыс ұ йымдастыру жә не қ ызмет кө рсетуші персоналдың ең бек ету жағ дайын жақ сарту

1. Ө ндіріс бө лмесін, жұ мыс орнын эстетика жә не тү с бойынша безендіру.

2. Ө ндіріс бө лмелерінде пайда болатын шу жә не дірілді азайту бойынша шаралар қ олдану.

3. Технологиялық қ ұ рылғ ылардағ ы (дыбыс оқ шаулаушы беттің материалы мен кострукциясын таң дау, қ алың дығ ын есептеу, қ оршау ө лшемдері) шу мен дірілді азайту.

4. Ө ндіріс бө лмесіне қ ойылатын санитарлық жә не ө ртке қ арсы нормаларды жә не қ ұ рылғ ыда қ ызмет кө рсететудегі қ ауіпсіздік талаптарын ескере отыра жұ мыс орнына жоспарлау жасау.

5. Ө ндіріс бө лмесінде жә не жұ мыс орнындағ ы жарық тану жү йесін таң дау, бө лменің табиғ и жә не жасанды жарық тануын есептеу.

6. Ауа алмасу (вентиляция) жү йесінің қ ұ рылғ ысы жә не есебі.

7. Ауаны кондиционерлеу жү йесінің қ ұ рылғ ысы жә не есебі.

8. Цехтардың, бө лімнің апатты жарық тануын жасау (қ оректену кө зін, шамдарды, жарық тү рлерін жә не т.б. ларды таң дау).

9. Ө ң делетін бұ йымды, аспапты, аппарат жә не қ ұ рылғ ыларды эстетикалық безендіру.

10. Жобаланғ ан қ ондырғ ыда қ ызмет кө рсететін адамғ а ә сер ететін физикалық жә не психологиялық жү ктемені бағ алау.

2.2 Электр қ ауіпсіздігі

1. Цехта орналасқ ан электр қ ондырғ ыларындағ ы қ орғ аныстық жерге қ осу қ ұ рылғ ысы (нө лдеу) жә не оның есептелуі.

2. Электр қ ұ рылғ ысындағ ы қ орғ аныстық ажыратуғ а, электр қ ауіпсіздігін жә не торап параметрлерін ескере отыра, есеп жү ргізу жә не таң дау.

3. Қ ұ рылғ ыдағ ы оқ шауланбағ ан тоқ жү ретін бө лікке жанасып тиіп кетпеуді қ амтамасыз ететін шараларды жасау.

4. Мазут қ ұ ю барысында, цистернаны жерге қ осудағ ы тоқ жү ретін жалғ анудың кедергісін есептеу.

5. Жобаланғ ан қ ондырғ ы орнатылғ ан бө лмеге, электр тоғ ына тү сіп қ алмау қ аупі негізінде, сипаттама беру.

6. Нақ ты қ ұ рылғ ыны алғ анда, бейтарабы жерге қ осылғ ан (оқ шауланғ ан) торапта адамның бір фазалы кернеу астына тү сіп қ алғ ан адам арқ ылы ө тетін тоқ тың шамасына есеп жү ргізу. Оның алдын алу шараларын жасау.

7. Нақ ты қ ұ рылғ ыны алғ анда, бейтарабы жерге қ осылғ ан (оқ шауланғ ан) торапта адамның екі фазалы кернеу астына тү сіп қ алғ ан адам арқ ылы ө тетін тоқ тың шамасына есеп жү ргізу. Оның алдын алу шараларын жасау.

2.3 Технологиялық процесстермен қ ондырғ ыларда қ ызмет кө рсетудегі қ ауіпсіздік

1. Зиянды газ, бу жә не шаң дардан тұ ратын ауаны тазалау жә не жоюды қ амтамасыз ететін қ ұ рылғ ыны жасау.

2. Ө ндіріс бө лмесін жинау механизациясы, соның ішінде сыртқ ы ә йнектерді тазалау (жұ у) бойынша жү ргізілетін шаралар.

3. Қ ұ рылғ ының қ ауіпті зонасын блокировка жасайтын қ оршауды таң дау жә не есептеу.

4. Тормоздық, блокировка жә не біріктіру қ ұ рылғ ылары жұ мысының сенімділігін қ амтамасыз ету.

5. Қ ауіпсіздік қ ұ рылғ ыларымен аспаптарын (сақ тандыру клапандары, жү к кө теру жә не жылжу шектегіштері) жасау.

6. Ө ндіріс бө лмесіндегі шаң дануды тө мендету бойынша шаралар жасау (технологиялық процессті, қ ұ рылғ ы герметизациясын жақ сарту, шаң ды сумен басу жә не т.б.).

7. Жобаланғ ан қ ұ рылғ ыда жұ мыс істеу барысында қ ауіпсіз зона шегарасын анық тау жә не қ амтамасыз ету.

8. Ө ң делген технологиялық процессті жұ мыс жағ дайы жә не ең бек ө німділігі бойынша бағ алау.

9. Жобаланғ ан объектіде монтаждау жә не қ ұ растырып жинау жұ мыстарын жасауда қ ауіпсіз жағ дайды қ амтамасыз ету бойынша шараларды таң дау жә не негіздеу.

10. Технологиялық процессті жә не ө ндіріс қ ұ рылғ ыларын қ ауіпсіз тү рде пайдалану бойынша экспертиза жү ргізу.

2.4 Тө тенше жағ дайдың алдын алу, оны жою жә не профилактика жұ мыстарын жү ргізу

1. Жылу, энергиямен қ амтамасыз ету жү йесінде жә не ө рттен пайда болғ ан апатты жағ дайларда қ ұ тқ ару жә не шұ ғ ыл-қ алпына келтіру жұ мыстарын ұ йымдастыру, жү ргізу жә не халық ты қ орғ аудың ә дістері.

2. Ө рттің пайда болу кө здерін талдау жә не ө ртке қ арсы техниканы тиімді таң дау.

3. Кә сіпорынның ө рт қ ауіпсіздігі бойынша категориясын жә не бө лменің ө рт жарылыс қ ауіпсіздігі бойынша классын анық тау.

4. Ө ртке қ арсы бө ліктердің шамасын СНжЕ (СНиП) бойынша жә не есептеу жолымен анық тау.

5. Ғ имараттың қ ұ рылыс конструкциясының ө ртке қ ауіптілік шегін нормативтік қ ұ жаттар жә не есептеу арқ ылы анық тау.

6. Ғ имараттарды, АТҚ ны найзағ айдан қ оғ ау жобасын ө ң деу.

7. Талап етілген ауданның ә йнекпен немесе жең іл панелмен жабылуын, жарылыс болғ ан кездегі мү мкін болатын қ ысымды ескере отыра анық тау.

8. Ө ндіріс бө лмесінде жә не ғ имаратта эвакуация жолдарын есептеу.

9. Жеке аппараттарғ а немесе бө лмеге автоматты ө рт сө ндіру жү йесін қ олдануды негіздеу жә не таң дау.

10. Жарылыс жә не ө рт пайда болу қ ауіпсіздігін азайту бойынша шараларды ө ң деу.

11. Ө рт қ ауіпсіздігі бойынша конструкторлық шешімнің сенімділігін бағ алау.

12. Қ ұ рылғ ыларды дозиметрлік бақ ылау жағ дайындағ ы реактивті заттар жә не рентген сә улелері бар кө здерінде жұ мыс істегенде профилактикалық шараларды ө ң деу.

2.5 Қ оршағ ан ортаны қ орғ ау

1. Газ жә не шаң аулаушы қ ұ рылғ ыларды таң дау жә не есеп жү ргізу.

2. Ө ндірістік қ алдық тарды қ айта ө ң деу тә сілдерін таң дау.

3. Ақ аба суларды тазалауғ а арналғ ан тә сілдерді жә не қ ондырғ ыларды есептеу жә не таң дау.

4. Қ олданылатын материалдардың, технологиялардың жә не техникалардың экологиялық экспертизасы.

5. Қ ұ рылғ ылардың жә не технологиялық процесстердің экологиялық кө рсеткіштерін жақ сарту, олардың тиімділігін анық тау.

6. Зиянды заттардың атмосферағ а сейілуін есептеу жә не санитарлы-қ орғ аныс зонасының класын таң дау.

7. Автокө ліктен шығ атын зиянды заттардың атмосферағ а таралуы жә не оның тө лемін анық тау.

8. Ө ндірістік кә сіпорындардың атмосфераны ластауына бақ ылауды ұ йымдастыру.

9. Қ алдық сыз технология схемасын ө ң деу.

10. Химиялық қ оспаларды жә не ө ндіріс қ алдық тарын азайтуғ а мү мкіндік беретін суды ө ң деуді жә не тиімді қ ұ рылғ ыларды таң дау.

11. Отынның тү ріне байланысты NO_х ның пайда болуын ұ сынылғ ан дең гейге дейін азайту ү шін технологиялық ә дісті таң дау.

12. Кө мірдегі кү кірт қ ұ рамы, ошақ тардың қ уаты, бір тонна SO₂ ныаулау бағ асы, сонымен бірге атмосфераны ластауына байланысты кү кірттен тазалау қ ондырғ ыларының жұ мысын негіздеу жә не таң дау.

13. Стационарлы жә не қ олғ а алып жү ретін аспаптарды пайдалана отыра, атмосфераны ластауды есептеу жә не технологиялық бақ ылау жү йесін таң дау.

14. Тұ тынушыларды қ ұ рғ ақ кү л жә не т.б. лармен залалдануын азайту бойынша тиімді жә не ү немді қ ондырғ ыларды таң дау.

15. Қ олғ а алып жү ретін реактивтік заттарды қ олдануғ а байланысты кә сіпорындарда санитарлы-қ орғ аныс зонасының енін есептеу жә не таң дау.

Ә дебиеттер тізімі

1. Еремкин А.И., Квашнин И.М., Юнкеров Ю.И. Нормирование выбросов загрязняющих веществ в атмосферу. Учебное пособие. – Москва: изд. АСВ, 2000г. – 176с.

2. Омаров А.Д., Целиков В.В., Зальцман М.Д. и др. Инженерные решения по безопасности труда на транспорте: Справочник. Из-во «Бастау». Алматы: 2002г. – 460с.

3. Орлов Д.С. Экология и охрана биосферы при химическом загрязнении. Учеб. пособие. –М.: Высш. шк., 2002г. – 334с.

4. Медеу А.А. Управление риском в инвестиционной деятельности в нефтегазовой отрасли экономики. – Алматы: НИЦ «Ғ ылым», 2002г. -224с.

5. Гарин В.М., Кленова И.А., Колесников В.И. Экология для технических вузов. Под ред. В.М. Гарина. Ростов н/Д: Феникс, 2003г. -384с.

6. Раздорожный А.А Безопасность производственной деятельности. Учеб. пособ. –М: Инфра – М., 2003г. – 208с.

7. Дюсебаев М.К. Безопасность жизнедеятельности. Методические указания к выполнению раздела в дипломных проектах для студентов всех форм обучения. –Алматы: АИЭС, 2003г. -27с.

8. Кузнецов К.Б., Мишарин А.С. Электробезопасность в электроустановках железнодорожного транспорта: Учеб. пособ. для вузов ж.д. транспорта/ Под. ред. К.Б. Кузнецова. – М.: Маршрут, 2002г. – 456с.

9. Основы организации охраны и безопасности труда в Республике Казахстан / Сост. В.И. Скала, Н.В. Скала. Алматы, ТОО «Издательство LEM», 2005г. -340с.

10. Хакон Скистад (редактор), Элизабет Мундт, Питер Нильсен и др. Вытесняющая вентиляция в непроизводственных зданиях / Пер. с англ. М.: АВОК-ПРЕСС., 2006г. – 104с.

11. Хакимжанов Т.Е. Сборник задач по ОТиБЖД: Учеб. пособие для вузов, Алматы: Эверо, 2007г. -88с.

12. Хакимжанов Т.Е. Охрана труда. Алматы, 2006г. Учебное пособие.

13. Абдимуратов Ж.С., Дюсебаев М.К., Санатова Т.С., Хакимжанов Т.Е. Ең бекті қ орғ ау. Дә рістер жинағ ы ( 050718- ЭЭ мамандығ ы бойынша барлық тү рде оқ итын студенттер ү шін) Алматы: -АЭжБИ, 2006. - 36 б.

14. Абдимуратов Ж.С., Дюсебаев М.К. Ең бекті қ орғ ау жә не тіршілік қ ауіпсіздігінің негіздері. 050717- жылу энергетика мамандығ ы бойынша барлық тү рде оқ итын студенттер ү шін дә рістер жинағ ы- Алматы: -АЭжБИ, 2007. - 35 б.

Қ ұ растырғ ан: доцент Абдімұ ратов Ж.С.