Таным мәселелері.

Кон-фу-Цзыдың айтуына қ арағ анда, ө здерінің табиғ атына қ арағ анда адамдар бір-біріне ө те ұ қ сас, бірақ ө мірден алғ ан дағ ды мен тә лім-тә рбие адамдарды ә р-тү рлі қ ылады. Тек қ ана ең биік даналық пен ең шегіне жеткен ақ ымақ тық тұ рақ ты.

Кон-фу-цзы білімді ә р-тү рлі дә режеге бө леді. Ең биік білім – ол туа біткен білім. Одан тө мен білім - игерілген, келесі - қ иындық тарды бастан кешіп алынғ ан білім. Бірақ, оң бағ ан адам басынан ө ткізген қ иындық тардың ө зінен сабақ алмайды, - деп ө кінеді Кон-фу-Цзы.

Кон-фу-Цзы білімнің адам ө міріне деген қ ұ ндылығ ын жете кө рсетті. “Барлық кө ргенің мен естігенің ді жү регің де сақ та. қ ажымай-талмай оқ удан тойынба, басқ аларғ а білімің ді жеткізе біл², - деген нақ ыл сө здерді айтады. Кон-фу-зы ойынша, білім саласында ерекше моральдық тазалық керек “Білгенің ді айт. Білмесең - білмеймін де. Тек осындай білімге деген кө зқ арас даналық ты кө рсетеді². Ойшының айтуына қ арағ анда, оқ у білудің ө зі де ө те қ иын жұ мыс, ол адамның дербес ө зіндік оймен тоқ уын талап етеді.

Кон-Фу-Цзыдың ілімін ә рі қ арай дамытқ ан Мен-Цзы болды.

“Егер тек қ ана оқ ып, оқ ығ анды ой елегінен ө ткізуге ұ мтылмасақ, онда ол еш нә тиже бермейді. Ал кү нбе-кү н ой толғ ауы білім мен надандық ты айырмайды. Ақ қ ан су сияқ ты, оғ ан Батыс пен Шығ ыс бә рібір², - деген ойына қ арсы шығ ып, Мен-Цзы “Ақ қ ан су Батыс пен Шығ ысты расында да айырмайды. Бірақ ол жоғ арығ а ағ а алмайды, тек қ ана тө менге ағ ады. Сол сияқ ты адамдардың бә рі де жақ сылық қ а ұ мтылады², - деп жауап береді.

Мен-Цзы адамдардың табиғ и берілген басқ а адамдарғ а деген аяныш, кө ң ілін жұ бату сезімі, ұ яттық жә не ызалану сезімі, силау жә не табыну сезімі, шындық жә не жалғ андық сезімдері бар деген пікір айтады. Осы сезімдердің негізінде адамды сү ю, ә ділеттілік, ә деттілік, тану-білу қ абілеті қ алыптасады. Ал жамандық адамның табиғ атынан, ия болмаса Аспанның еркінен емес, ө мірдегі тапшылық тан, аштық -жаң алаштық тан пайда болады, - деген пікір айтады.

Мен-Цзы айтқ ан мына нақ ыл сө зге кө ң іл аударайық. “Мен ө мірді бағ алаймын, бірақ одан да қ ымбат- ә ділеттілік. Егер мен осы екеуін бірдей ұ стай алмайтын жағ дайда болсам, - онда мен ә ділеттілікті таң дар едім².

Мен-Цзы Кон-фу-Цзыдың адамды сү ю принципін ә рі қ арай дамытуғ а кө п кө ң іл бө леді. Біздің бү гінгі кү ннің ақ уалына сай келетін мына нақ ыл сө здерді ойымызғ а тоқ иық. “Қ ұ рметті Ван! Біз неге тек қ ана пайда жө нінде сө йлесеміз. Мен тек адамды сү ю жә не борыш жө нінде айтқ ым келеді. Егер Ван мемлекеттің пайдасы жө нінде айтса, онда қ ұ зыр иелері ө зінің ү йін қ алай байыту керектігін ойлайды. Қ алғ андары ө з пайдасын қ алай табу керектігін ойлайды. Мұ ндай жағ дайда жоғ арыдағ ылар мен тө мендегілердің арысында ұ рыс-керіс басталып, мемлекетке қ ауып тө неді. Егер борыштан гө рі пайда табу басым болса, адамдар бірінікін-бірі тартады².

Сондық тан, ү кімет басындағ ылар қ андай болса, халық та сондай. “Басшылар жел сияқ ты, ал қ арапайым халық - шө пке ұ қ сайды. Қ айда жел ү рлесе, сол жақ қ а шө п майысадыұ, -дейді Мен-Цзы. қ қ б.ғ.д. заманда ресми мемлекет дініне айналып, Кон-фу-Цзы ілімінің негізгі қ ұ ндылық тары осы уақ ытқ а шейін Қ ытай мемлекетінің идеологиясының негізінде жатыр.