Даосизмнің онтологиялық (болмыс) мәселелері.

Лао-Цзы философиясының негізгі ұ ғ ымы – Дао - Қ ытай тіліндегі кө п сө здер сияқ ты ө зінің бойына ә р-тү рлі мағ на сің ірген ұ ғ ым.

Дао- бір жағ ынан, Дү ниенің қ айнар кө зі, алғ ашқ ы негіз ретінде тү сіндірілсе, екінші жағ ынан ол - аспан заң дылық тары, бү кіл Дү ниедегі заттар мен қ ұ былыстар оғ ан бағ ынышты.

Дү ниенің негізінде жатқ ан Даоны біз мә ң гілікті, ө згермейді, бітімсіз, танылмайды, - дейміз. Оғ ан қ аншалық ты мұ қ ият қ арағ анмен ол кө рінбейді, зер қ ойып тың дасақ - естілмейді, оғ ан ат қ ояйық десек, қ алай атарымызды білмейміз - оның аты жоқ. Ол – ешнә рсе, бейболмыс. Дао- бү кіл ө мірге келетіннің терең қ ақ пасы.

Ал біз ө мір сү ріп жатқ ан нақ тылы Дү ниеге, бізді қ оршап жатқ ан сан-алуан заттарғ а келер болсақ, олардың ә р-қ айсысының аты бар. Олардың бә рі де қ озғ алыста, ө згерісте, олар- уақ ытпен шең берленген- бұ л Дү ниеге келіп, аяғ ында Даоғ а айналып мә ң гілікке кетеді.

Дао тудырғ ан болмысты, заттар ә лемін Лао-Цзы “ Де ² деген сө збен береді. Дао заттарды тудырса Де - оларды асырайды. Денелік заттардың бітімін қ ұ райды, инь мен янның кү штері арқ ылы зат қ алыптасады. Сондық тан бұ л Дү ниеде Даоны қ ұ рметтейді, Дені бағ алайды.

Адам жерге бағ ынады, жер - аспанғ а, аспан - Даоғ а, Дао - ө з-ө зіне.

Дао - мә ң гілік жә не аты жоқ -ты. Солай бола тұ ра оны ешбір бұ л Дү ниедегі нә рсе ө зіне бағ ындыра алмайды.

Тең ізге ә р жерден келіп қ ұ йылып жатқ ан кіші-ү лкен ө зендер сияқ ты, Дао ө зінің бойына Дү ниедегі барлық заттар мен қ ұ былыстарды сің іріп, қ айтадан ө з бойынан оларды тудырып отырады.

Сонымен, Бейболмыс бірінші, нақ тылы дү ние, болмыс- екінші. Дү ниедегі барлық заттар болмыстан шығ ады, ал болмыс бейболмыстан туады. Қ азақ станның философ-ғ алымы Хамидов А.А. атап кө рсеткендей “Шығ ыс философиясында бейболмысқ а креативтік (creatіo –лат сө зі – тудыру) кү ш беріледі. Сондық тан Батыстағ ы белгілі тұ жырым “Ex nіhіlo nіgіl fіt² (жоқ тан ешнә рсе тумайды² шығ ыс ой-пікіріне сә йкес келмейді. Шығ ыстың ой-пікірден шығ атын тұ жырым “Ex nіhіlo totum fіt², -лат. (жоқ тан барлығ ы пайда болады).

Даосизмде дү ниенің қ айшылығ ы, қ арама-қ арсылық тың бір-біріне айналып жатқ аны айқ ын кө рсетіліп, адам ө зінің жү ріс-тұ рысында, іс-ә рекетінде оны қ алай ескеру керектігі айтылады. “Сұ лудың сұ лулығ ы білінген кезде, тү рсіздік те пайда болады. Жақ сылық тың жақ сылығ ы білінген уақ ытта жамандық -та пайда болады... Сондық тан болмыс пен бейболмыс бірін-бірі тудырады, ұ зын мен қ ысқ аны бір-бірімен салыстырап қ ана білеміз, биік пен аласа бір-бірімен майысады, ә р-тү рлі дыбыстар бір-біріне қ осылып гармонияны (harmonіa- грек сө зі, -ү йлесімді) тудырады. “Қ арама-қ арсылық қ а айналу- даоның қ озғ алысы². “Мінді мінсіздікті сақ тайды² - бұ л бос сө з бе? Ол- адамның жетілуінің жолын кө рсететін қ ағ ида. Сондық тан қ иындық тан ө ту ү шін жең ілден бастау керек. ұ лы нә рсе кішіден басталады, кө п нә рсе аздан тұ рады, бақ ытқ а жету ү шін бақ ытсыздық тан ө ту керек… кім кө п жинаса, соншалық ты кө п жоғ алтады. Кім ө лшемді сақ таса- сә тсіздікке ұ шырамайды. Кім ө з шегін білсе - қ ауіптен қ ұ тылады. Егер жең ілдікті іздесең, қ иындық тар ө з-ө зінен пайда болады².

Даосизмнің жоғ арыда кө рсетілген нақ ыл сө здері ө зінің терең даналығ ымен бізді таң ғ алдырады. Онда Дү ниенің терең мә ні, адамның ө мір сү руіне қ ажетті қ асиеттер кө рсетілген. Тек оқ ы да бойың а тоқ ы. Аз кү нде ұ лылық дә режеге кө терілем деп, белің ді шойыртып алма, кү нбе-кү н аз-аздап шаршамай-талмай ең бек ет, сонда ғ ана белгілі нә тижелерге жетуге болады. Даосизмнің бұ л нақ ыл сө здері жастарғ а, я болмаса қ арапайым адамдарғ а ғ ана емес, біздің саяси жә не экономикалық элитаның кейбір ө кілдеріне қ андай керек десең ізші!!!