Рылыстық-құралымдық шешімдері

Ө неркә сіп қ ұ рылысында жерү сті ғ имраттарында тұ тас қ ұ ймалы бетон жобалық емес кө пқ абатты ү ймереттерді, кө пқ абатты бір аралық ты жә не кө п аралық ты име қ ораларды, рамаларды, қ аттылық ядроларды, резервуарларды, тү тін мұ ржаларды, су тартатын мұ нараларды, сү рлем ұ раларын, градирендерді, ауқ ымды жабындар жә не басқ аларын тұ рғ ызу кезінде қ олданылады. Ол сонымен қ атар жер асты инженерлік ғ имараттардың (жертө лелер, іргетастар, туннелдер жә не т.б.) қ ұ рылыстарында кең інен қ олданылады.

Ауыл шаруашылығ ы қ ұ рылысында тұ тас қ ұ ймалы бетоннан элеваторлар, силостар, резервуарлар, астық қ оймалары, алаң дар, сондай-ақ ирригация мен мелиорацияларғ а байланысты басқ а да ғ имараттар салынады.

Тұ рғ ын жә не азаматтық қ ұ рылыста тұ тас қ ұ ймалы жә не қ ұ растырмалы-қ ұ ймалы ү ймереттерді тұ рғ ызудан бсқ а тұ тас қ ұ йма бетон кейін қ ұ растырма қ ұ ралымдармен ө рнектеліп салынатын панельді ү ймереттерде қ атқ ыл ядролар қ ұ рылысында кең інен қ олданылады. Оғ ан қ оса жерасты гаражын жә не басқ а ғ имараттарды, жеке тұ ратын немесе тұ рғ ын ү йлердің астына орналастыратын ғ имараттардың қ ұ рылыстарында, крансыз жинақ талатын жабуларды дайындауғ а қ олданылады.

Кө пқ абатты тұ тас қ ұ ймалы ү й қ ұ рылысында сә улеттік-жоспарлау, қ ұ рылымдық жә не технологиялық параметрлер арасында тығ ыз байланыс орнық қ ан. Мә селен, белгілі бір қ алып жү йесін таң дау айтарлық тай болады, ал қ абылданғ ан қ алып жү йесі ө з кезегінде қ ұ ралымдық элементтер арасындағ ы арақ атынасты айқ ындай алады. Осының ө зі сайып келгенде тұ тас қ ұ ймалы кө пқ абатты ү ймереттердегі технологиялық факторды міндетті тү рде жобалау сатысындағ ы ескеру қ ажет екендігін білдіреді.

Тұ тас қ ұ йма бетоннан кө пқ абатты ү йлерді тұ рғ ызудың жобалық шешімдерінде кө п жағ дайда тұ тас қ ұ ймалы сыртқ ы жә не ішкі қ абырғ алары жә не қ ұ растырма жабуларымен бірге қ ұ растырма-тұ тас қ ұ ймалы вариант қ арастырылғ ан. Осындай қ ұ ралымдық вариантта жоспарлы шешімдерді ү йлестіру мү мкіндігі ық шамдалады да, тұ тас қ ұ ймалы жабулардың осындай артық шылық тары жү зеге асырылады.

Сол сияқ ты тұ йық талғ ан айналым бойынша тұ тас қ ұ ймалы жабулар қ ондырғ ысы да, технологиялық ү зілістерге байланысты. Ол қ алыпты алу жә не ауыстыру немесе алымдармен жұ мыс жү ргізу жө ніндегі кү рделі де ауыр ең бек операцияларынан туындайды. Осының ө зі салу ұ зақ тығ ы едә уір ү ймереттер қ ұ рылыстарын жү ргізген жағ дайда ғ ана мү мкін.

Тұ тас қ ұ ймалы бетоннан салынғ ан қ ұ рылыстардың техникалық -экономикалық кө рсеткіштері кө п жағ дайда ү ймереттерді тұ рғ ызудың технологиялық ү лгілерінің қ олданылуына байланысты. Сондық тан ө ндірістік жұ мыстардың жобаларын жасағ ан жә не қ ұ рылысты жү ргізуді ұ йымдастыру кезінде қ ұ ралымдардың тү рі мен ерекшелегін, оларды тұ рғ ызудың шарттары, бетон жұ мыстары ө ндірісінің ерекшеліктері ескерілген анағ ұ рлым тиімді технологиялық ү лгілер пайдалануғ а тиісті.

Тұ тас қ ұ ймалы бетондарды пайдалану арқ ылы тұ рғ ызылатын кө пқ абатты ү ймереттерді технологиялық жә не қ ұ ралымдық белгілері бойынша ү ш негізгі топқ а: барлық қ ұ ралымдары қ ұ ймалы бетоннан орындалғ ан біртұ тас қ ұ йма, барлық қ абырғ алары тұ тас қ ұ ймалы бетоннан жасалғ ан, ал жабындары – қ ұ растырма деп бө луге болады.

Кө лденең аралық жабындары мен жабулары тұ тас қ ұ ймалы бетоннан, ал сыртқ ы қ абырғ алары қ ұ растырмадан жасалғ ан ү ймереттерді де белгілі бір шарттылық пен осы категорияғ а жатқ ызуғ а болады.

Қ атқ ыл ядросы немесе жабуы тұ тас қ ұ ймалы бетоннан жасалғ ан тұ тас қ ұ йма-қ ұ рама қ аң қ алы ү ймереттер қ ұ рама қ аң қ амен ү йлесіп тұ рады.

Жең іл бетоннан сырғ ымалы жә не ауыстырмалы қ алыптармен тұ тас қ ұ ймалы ү ймереттер мен ғ имараттар тұ рғ ызу ерекшеліктері болады.

Сусымалы қ алыптармен тұ тас қ ұ ймалы ү ймереттер тұ рғ ызу ү здіксіз бетондауды қ амтамасыз ету ү шін бетон жұ мыстары ө ндірісінің ырғ ағ ын қ атаң сақ тауды талап ететін жоғ ары дең гейде ұ йымдастырылғ ан процесс болып табылады. Бетондаудың қ арқ ындылығ ы арматуралық жұ мыстардың қ арқ ынына, бетон қ оспасын тө сеу жә не жең іл бетонның жеткілікті мө лшердегі беріктігін бойына сің іргенге дейінгі ұ зақ тылығ ын ұ стау технологиясын қ олдануғ а байланысты.

Сырғ ымалы қ алыпты кө терудің бірқ алыпты жылдамдығ ын білдіретін V_қ бетонның қ ажетті беріктігіне жету жағ дайынан қ алыппен шамалы қ осылысы арқ ылы анық талады:

V_қ = H_к – a – h_б.қ /t_к.б, см/сағ

мұ ндағ ы H_к – қ алыптың биіктігі, см; a – тө селген бетон қ оспасы қ абатының қ алыптың жоғ арғ ы жағ ына дейінгі қ ашық тығ ы, см; h_б.қ – тө селген бетон қ оспасы қ абатының биіктігі, см; t_к.б – жең іл бетонның аталмыш жағ дайда қ ажетті беріктігін бойына жинақ тайтын уақ ыты, сағ.

Жең іл бетонның қ ұ рылыс жағ дайындағ ы іс жү зіндегі қ асиеттерін тұ тас қ ұ ймалы қ ұ ралым керндерін сынау немесе бетонның беріктік қ асиеттерін бұ збайтын тә сілдермен бақ ылыуды қ олдану арқ ылы жү зеге асыру керек.

Сусымалы қ алып арқ ылы тұ рғ ызылатын ү ймереттер мен ғ имараттардың тұ тас қ ұ ймалы жабуларының қ ондырғ ысы мынадай технологиялық ү лгілер арқ ылы айқ ындалуы мү мкін: қ абырғ аларды тұ рғ ызу процесі кезінде бір қ абатқ а кешігу (сабақ тастыру-циклді тә сіл); қ абырғ аларды тұ рғ ызу процесінде екі-ү ш қ абатқ а кешігу (қ атарлы-ілеспелі тә сіл); қ абырғ аларды “тө меннен жоғ арығ а” немесе “жоғ арыдан тө менге” ү лгісі бойынша бү кіл биіктігіне жеткізе тұ рғ ызғ аннан кейін.

Тұ тас қ ұ ймалы жабулардың қ ондырғ ысын сабақ тастыру-циклді жә не қ атарлы-ілеспелі тә сілдермен жасағ ан кезде қ абырғ аларды бетондағ ан кезде қ олданғ ан бюетонды тө сеу жабдық тарында да пайдалану ұ сынылады. Мұ ның ү стіне бетон қ оспасы бетон сорғ ыш қ ондырғ ысынан тө селетін жерге резең ке бө лгіш тү тіктермен сырғ ымалы қ алыптың тө сенішіне бекітілген қ ұ йғ ыш арқ ылы, ал “тө меннен жоғ арығ а” немесе “жоғ арыдан тө менге” ү лгісі бойынша қ ондырғ ыда магистральдық бетонағ ызғ ышқ а қ осылғ ан резең ке қ ұ ралдар арқ ылы беріледі.

Кө пқ абатты ү ймереттерді тұ рғ ызғ ан кезде жылжымалығ ы 17-18 см қ ұ йма бетон қ оспасын қ олдану ұ тымды екендігін тә жірибе кө рсетіп берді. Қ ұ йма бетон қ оспасын қ олдану қ оспа мен жабудың кө лбеу жағ ын ірілеуді тең дестірудің ең тө менгі мө лшерге дейін қ ысқ артады.

Ауыстырмалы қ алыппен жең іл бетоннан тұ тас қ ұ ймалы ү ймереттер мен ғ имараттар тұ рғ ызудың ерекшелігі бетонның қ ажетті беріктігін қ осу қ арқ ындылығ ы болып табылады, бетондаудың ұ зақ тығ ы да соғ ан байланысты. Сондық тан қ алыптың осы тү рлерін пайдаланғ ан кезде тұ тас қ ұ ймалы ү ймереттер мен ғ имараттар тұ рғ ызудың тиімділігі жең іл бетонның талап ететін беріктікті қ осуды жеделдететін тү рлі ә дістерін қ олдану есебінен артуы мү мкін. Бетондаудың анағ ұ рлым қ арқ ындылығ ына жылытқ ыш қ алыпты жә не кеуекті толтырғ ыштағ ы бетон қ оспасының қ ұ ймасын пайдалану арқ ылы “кран+бетонсорғ ыш” ү лгісі бойынша жұ мыс істегенде қ ол жеткізіледі. Қ ұ ралымдары осы ү лгі бойынша бетондағ ан кезде бетонсорғ ыш жинағ ына алымнан алымғ а ауыстырылатын механикалық бө лгіш пайдаланылады.

Бетон алаң ының маң ызды технологиялық сипаттамасы оның бетон тө сегіш жабдық қ а қ аншалық ты жақ ын дә режеде екендігінде, соғ ан байланысты алаң ашық, жартылай ашық жә не жабық болып бө лінеді.

Бетон қ оспасын ашық алаң ғ а кез келген жақ тан беруге болады. Ал жартылай ашық алаң ғ а бос жақ тан жә не жабық алаң ғ а жабдық қ ұ рылыс алаң ына жақ ын орналасқ ан тұ стан беріледі.

Барлық кешенді жұ мыстардың процестерін бір мезгілде орындайтын алымдардың ең аз саны мына формуламен анық талады:

n_а = N + t_б/К

мұ ндағ ы N – кешенге енетін жұ мыстардың тү рлері (қ алыпты орнату, арматураны орнық тыру, бетондау, қ алыпты ажырату); t_б – бетонның тә уліктік қ ату ұ зақ тығ ы; К – тә уліктік тасқ ын ырғ ағ ы.

Ү ймереттерді тұ рғ ызу қ арқ ыны жә не бетондаудың