Прохорский

11. Қ Т ПАЙДА БОЛУ САЛДАРЫ. Қ Т Ә СЕРЛЕРІН ШЕКТЕУ Ә РЕКЕТТЕРІ

Кезкелген электрлік жү йелерде қ алыпты жә не апаттық режимдер болып тұ рады. Қ алыпты режим деп электр тізбегінде электр энергиясы тоқ кө здерінен алынып тораптарда қ алыпты жойылымдары бойынша тұ тынушыларғ а берілуін айтады.

Қ ысқ а тұ йық талу режимі деп тоқ кө здері салыстырмалы ө те аз мө лшерлі кедергілер арқ ылы тұ йық талғ ан режимдерді айтады. Қ ысқ а тұ йық талу тоқ тары тізбектерде ә ртү рлі фазаларды бір-бірімен жалғ ағ анда немесе салыстырмалы аз мө лшерлі кедергісі бар жермен тү йістірілгенде пайда болады.

Қ ысқ а тұ йық талулардың мынадай тү рлері бар: ү шфазалы (сур. 5.1) немесе симметриялы (К⁽³⁾), ү шфаза бір-бірімен жалғ анғ ан; екіфазалы (К⁽²⁾), екіфаза бір-бірімен жалғ анады, жермен тү йісу болмайды; бірфазалы (К⁽¹⁾), бірфаза бейтараппен жер арқ ылы жалғ анады; жермен тү йістірілген екіфазалы (K^{(1, 1)}), екі фаза жер арқ ылы бір-бірімен жалғ анғ ан.

Қ ысқ а тұ йық талулардың тпайда болу салдары мынада тоқ ө ткізгіш бө лө ліртердің жә не электр аппараттарының оө шауламаларының бұ зылуы немесе олардың ө з қ асиеттерін жоюы. Оқ шауламалардың бұ зылуы кө птү рлі жә не уақ ытша немесе тұ рақ ты сипаттамада болады. Уақ ытша бұ зылулар найзағ айдың тікелей ә се етуінен, ә уе электр желілерінің жел жә не мұ здақ тар пайда болғ анда бір-бірімен жанасуынан, айырғ ыштардың дұ рыс жұ мыс істемеулерінен пайда болады. Мұ ндай қ ысқ а тұ йық талулар электр желілерін тоқ кө зінен ажыратқ анда жойылады. Оқ шауламалардың тұ рақ ты бұ зылулары апаттық бө ліктерді ағ ытқ анда жойылады, олар оқ шауламалар тесілгенде, ескіргенде механикалық қ ажалғ анда т.б. жағ дайларда пайда болады.

Қ Т қ арастырғ анда жү йелерді жермен тү йістірген жә не бейтараптары оқ шауланғ ан деп екіге бө леді. Бейтараптары саң ыраубекітілген жү йелерде фазаның жермен жалғ ануы бірфазалы Қ Т қ ұ райды. Бірфазалы қ ысқ а тұ йық талу тоғ ы ең ү лкен мә ніне жетеді жә не индуктивті сипаттамада болады.

,

мұ ндағ ы U – сызық тық кернеу, кВ; l_B и l_K – арақ ашық тық тар, км.

Қ алыпты жағ дайдағ ы кернеулербылай анық талынады:

жә не .

Қ Т –дың пайда болуын тежеу ү шін жә не электрмен қ амтамасыздандыру жү йесінің сенімділігін арыттыру ү шін электрқ ондырғ ыларының жалғ ану сұ лбаларын дұ рыс таң дай білу қ ажет. Мұ нымен қ атар электрстансаларының параллель жұ мысы кезінде динамикалық беріктілік қ амтамасыз етілуі қ ажет.

1. Берілген есептеу сұ лбалары ү шін алдымен олардың орын басу сұ лбаларын тұ рғ ызу қ ажет. Орын басу сұ лбаларының барлық элементтерінің жә не ЭҚ К-нің трансформациялау қ адамдарындағ ы шамаларын негізгі қ адам ретінде таң дап алынғ ан қ адам шамасына келтіру қ ажет.

Элементтер жә не ЭҚ К-ді атаулы немесе салыстырмалы ө лшем бірліктерде кө рсету қ ажет. Есептеулердің дә лдігі орын басу сұ лбаларының элементтері мен ЭҚ К-нің қ андай ө лшем бірліктерде есептеулер жү ргізілгенге байланысты.

2. Келтіру есептемелерін нақ ты трансформациялау коэффициенттері бойынша жү ргізілсе, онда олар дә л болып келеді. Тә жірибелік есептеулер жү ргізгенде нақ ты келтірулерді жуық шамалармен анық тайды. Мұ ны былай тү сіндіруге болады; трансформациялаудың ә рбір қ адамы ү шін кернеудің орташа мә ні , мысалғ а тағ айындалады 230; 115; 37; 10, 5; 6, 3 кВ жә не бір қ адамда тұ рғ ан элементтердің номинал кернеулері бірдей (реакторлардан басқ аларда). Онда трансформатордың (автортрансформаторлардың) трансформациялау коэффициенті ә рбір қ адамдардағ ы орташа кереулерге қ атынасына тең. Реакторлардың кедергілерін нақ ты кернеулер бойынша қ айта еаептеу қ ажет, себебі олар тізбектің кедергілерінің негізгі бө лігін қ ұ райды.

Салыстырмалы шамаларды кө біне пайызбен кө рсеткен жө н. Олардың қ алыпты келтіру шарттарында орын басу сұ лбалары мен салыстырмалы ө лшем бірліктердегі шамаларын анық тайтын формулалары 1.1. кестесінде келтірілген.

Есептік схемада қ ысқ а тұ йық талудың максималды тогына барлық элементтерді енгізеді, ол арқ ылы қ алыпты режим кезінде электрмен қ амтамасыздандыру жү зеге асырылады. Есептік схемада қ ысқ а тұ йық талу тізбегін таң балау қ ажет. Ә рбір элементтердің жанына қ ұ рлымын кө рсетеді. Оны кедергі қ атынасын есептеу ү шін қ ажет.

3. Орын басу сұ лбасын қ арапайым тү рлендірулерді пайдалана отырып қ арапайым тү рге келтіреміз, келтіру формулалары 3- кестеде келтірілген. Негізінен есептеудің негізгі мақ саты апаттық жерлердегі немесе қ ысқ а тұ йық талу жерлеріндегі тоқ тарды есептеу болып табылады, сондық тан тү рлендіулер жү ргізген кезде апаттық бұ тақ тар тү рлендірудің аяғ ына дейін қ оғ анылуы керек.

Егерде тү йінге жататын бірнеше бұ тақ тарда ү шфазалы қ ысқ а тұ йық талулар кездессе, онда тү йінді ә рбір бұ тақ тардағ ы қ ысқ а тұ йық талу нү ктелерін сақ тай отырып кесуге болады. Алынғ ан ә рбір сұ лбаларды қ ысқ а тұ йық талу нү ктелеріне сә йкес тү рлендіруге болады. Тү рлендіру кезінде басқ а қ ысқ а тұ йық талу нү ктелері бар бұ тақ тарды қ арапйым ЭҚ К-і бар жү ктеме бұ тақ тар депқ арастырылады, ә рі олар нө лге тең болады.

Сұ лбаларды тү рлендіруді жең ілдету ү шін қ ысқ а тұ йық талудың салыстырмалы нү ктесіне қ атысты сұ лбаның немесе сұ лбаның белгілі бө лігіне сә йкес ө тпелі нү ктенің симметриясы қ арастырылады.

Ү ш фазалы қ ысқ а тұ йық талу тоғ ы:

,

Екі фазалы қ ысқ а тұ йық талу тоғ ы:

Бір фазалы қ ысқ а тұ йық талу тоғ ы:

,

Қ ысқ а тұ йық талудың соғ ылу тоғ ы:

,

мұ ндағ ы К_у – соғ ылу коэффициенті, 1, 8.

Соғ ылу тоғ ының нақ ты мә ні:

,

Жү йе кедергісі:

Беттер

Беттер

14. жоқ

Беттер

Беттер

Бет

Бетте