Дəріс.

Деректерді сақ тау жə не тү зету.

Дә рістің мақ саты: деректерді сақ тап жə не тү зетіп ү йрену

Растрлы жү йелерде басты деректер болып растр ұ яшық тарында атрибуттар мə ндері табылады, олар компьютердің қ атты дискісінде сақ талады. Растрдың ə рбір ұ яшығ ының жағ дайы (орналасуы) астрдың басқ а ұ яшық тарының жағ дайына (орналасуына) қ атысты анық талады. Осы себеп бойынша тү зету растрдың ə рбір ұ яшығ ының дұ рыс салыстырмалы орналасуымен байланысты. Кейбір растрлық жү йелер сығ ып сақ тау тə сілін қ олданады, мысалы топтық жə не блоктық кодтау, растр мен квадроағ аш тізбектері сияқ ты.

Егер растрлы жү йе сыртқ ы ДББЖ қ амтамасыз етілсе, онда ə рбір ұ яшық қ а атрибуттардың бірнеше ə ртү рлі кодтарының байланыстырылуымен бұ л мə селе біршама кү рделенеді. Бұ л мə селенің нақ ты қ олданылатын ГАЖ-ге шығ арылатынына байланысты ə рбір тематикалық жабынның атрибуттар жинағ ын жеке карта ретінде кө рсету жə не сараптау қ ажеттігі пайда болуы мү мкін. Басқ а жү йелер ə рбір ұ яшық ү шін кодтар тізімін қ арау мү мкіндігін береді. Векторлар жағ дайында сызба мен атрибуттар бір ДБ ішінде жеке кесте ретінде, немесе кө рсеткіштер (бағ ыттағ ыштар) жинағ ына байланысты деректердің ө зіндік жинағ ы ретінде де сақ талуы мү мкін. Сызба мен атрибуттарды ажырату сызбағ а, атрибуттарғ а жə не ДБ жасалатын тү зету процедураларына назар аударуды талап етеді. Атрибуттар кестесінен таң даулар жасай отырып оларды ө здерімен байланысты сызбалық объекттерден бө лек қ арастыруғ а болады. Cондай-ақ ДБ бір бө лігіне немесе барлық ДБ таң даулар жасауғ а болады, яғ ни сызба бө ліктерін жə не/немесе атрибуттар бө ліктерін олардың сə йкестілігін тексеру ү шін.

Кө птеген векторлық ГАЖ ДБ бө ліктерін архивтеу мақ сатымен ү лкен секциялар ретінде жеке сақ тауғ а мү мкіндік береді. Бұ л процедура мозаикалық орналастыру деп аталады, ө те ү лкен ДБ-да біруақ ытта сараптау ү шін қ ажет деректер кө лемін азайту ү шін пайдаланылады.

ГАЖ-ге деректерді енгізу кезінде таралғ ан қ ателіктер типтері. Қ ателіктердің ү ш тарағ ан типтері бар. Біріншісі векторлық жү йелерге жатады жə не сызбалық қ ателік деп аталады. Бұ ндай қ ателіктердің ү ш тү рі бар: объектіні ө ткізіп жіберу, объектінің дұ рыс жатпауы (орналасу қ ателігі), объектілердің бұ рыс реті. Қ ателіктердің екінші типі – бұ л атрибуттар қ ателіктері. Олар векторлық та, растрлық та жү йелерде кездеседі. Цифрлау аяқ талғ ан соң векторлық -топологиялық ГАЖ топология қ ұ руды талап етеді (егер бұ л цифрлау процесінің бір бө лігі болмаса). Кез-келген жағ дайда сызбалық объекттердің ДБ қ атынасы туралы анық ақ параты бар топология кейбір типтегі сызбалық қ ателіктерді нақ тылап анық тауғ а мү мкіндік береді. Олардың біреулері мə тіндік хабарлармен белгіленсе, басқ алары ГАЖ ө зі анық тай алмайтын қ ателіктерді іздеу ү шін бейнелерді тексеру немесе типтер мен объектілер санын кө рсететін ДБ статистикасын қ арастыру нə тижесінде анық талуы тиіс. Келесі бекітулер керіліктеріне сə йкес алты негізгі типтердің қ ателіктерін іздеу қ ажет:

1. енгізілуі тиіс барлық сызбалық объекттер қ атысуы тиіс;

2. объектілердің біразы цифрлық тү рге ауыстырылғ ан жоқ;

3. объекттер тиісті орындарында жə не пішін мен мө лшерде;

4. жалғ ануы тиіс объекттердің барлығ ы жалғ анғ ан;

5. нақ тылап анық тау ү шін барлық облыстар тура бір белгіге ие;

6. барлық объектілер нү ктелермен анық талғ ан жұ мыс облысында орналасқ ан.

Ірі коммерциялық ГАЖ осы жалпы топологиялық қ атынасты қ амтамасыз етуі тиіс. Цифрланғ ан карталар мен бастапқ ы карталарды салыстырудың жақ сы тə сілі экранда кө рсету немесе қ атты кө шірмеге шығ ару болып табылады. Соң ғ ысы кө шіру ү стелінде екі картаны бір-бірінің ү стіне қ ойып, салыстыруғ а мү мкіндік береді.

Тү йіндер – бұ лар тек тү зу кесінділері арасындағ ы бағ ыттың ө згеруін кө рсететін нү ктелер ғ ана емес, олар белгілі топологиялық мағ ынағ а ие. Тү йіндер екі кө шенің қ иылысуын немесе ө зен мен кө лдердің қ осылуын белгілеу ү шін қ олданылады, бірақ олар тү зудің ə рбір кесіндінде немесе полигонның ə рбір шекараларында пайда болуы тиіс емес.

Псевдотү йіндер – тү зу ө зімен жалғ анады немесе тү йінде тек екі тү зу ғ ана жалғ анады. Сондық тан пайда болатын қ ателіктердің бірінші типі псевдотү йіндер болып табылуы мү мкін, яғ ни тү зулер екі ө зіндік доғ алар ретінде кө рсетілмейді. Ұ сақ жекеленген полигондар ө зіне псевдотү йіндерге тұ йық талғ ан бір доғ аны бейнелейді, бұ ндай псевдотү йіндер қ ате болып саналмайды. Жекеленген полигондарды ə дейілеп тү зу нə тижесі болып табылмайтын псевдотү йіндер дигитайзердің қ ателігі болыпсаналады.

Қ алқ ыма тү йін деп аталатын басқ а қ арапайым қ ателік тү зудің ештең кемен жалғ анбағ ан ұ шындағ ы тү йін ретінде анық талады. Қ алқ ыма тү йінді қ ұ ратын ү ш қ ателік типі бар: полигон шекараларының тұ йық талмауы; «ұ шып жетпеу», яғ ни доғ аның жалғ ануы тиіс объектіге жалғ анбауы; " асып кету", доғ аның жалғ ануы тиіс объектіні кесіп ө туі. Ү н негізгі типтің қ ате қ алқ ыма тү йіндері: полигон шекараларының тұ йық талмауы кезінде, доғ а жалғ ануы тиіс объектіге жетпеген жағ дайда; доғ аның жалғ ануы тиіс объектіні кесіп ө туі.

Полигондарды цифрлық тү рге ауыстыру кезінде олардың ə рқ айсысының ішінен белгі - нү ктені кө рсету керек, ол атрибуттармен жə не осы полигон туралы мə тіндік ақ паратты кө рсету орнын таң дау ү шін қ ажет. Бір ғ ана осындай нү кте қ ажет. Осығ ан байланысты екі типті қ ателіктер болуы мү мкін: жоқ белгілер жə не артық белгілер. Картаны жақ сы дайындау белгілердің қ ателік санын азайтқ анмен бұ л проблема кө бінесе жұ мысты ретсіз ұ йымдастырумен, цифрлау процесіндегі ү зілістермен немесе шаршаумен байланысты. Бірақ олар белгі жетпеген жерге қ осы, кө п жерде жою арқ ылы жең іл тү зетіледі. Қ ателіктердің басқ а типі бағ дарлама ə рбір полигон ө зінің жеке шекарасына ие болатын векторлық ү лгіні қ олданғ ан кезде кездеседі. Бұ ндай жағ дайларда полигондар шекараларының ортақ тү зулерін бер реттен кө п жү ргізу керек. Дигитайзер курсорын осы тү зудің ə рбір нү ктесі ү шін керек позицияда дə л орналастыра алмау мү мкіндігі кішкентай полигондардың пайда болуына ə келеді, олар сынық ты немесе жең ді полигондар (осколочными, немесе рукавными полигонами) деп аталады. Бұ лар екі картаны бір-бірінің ү стіне қ ойғ ан кезде немесе екі картаның ə рқ айсысы ө зінің проекциясы ə ртү рлі болғ анда пайда болуы мү мкін.

Ə рбір полигонның ішінде атрибуттар байланыстырылғ ан бір нү кте болуы тиіс.Қ ателіктер белгі болмағ ан жағ дайда немесе олар бірден кө п болса пайда болады. Полигондармен байланысты жеке проблема тү йіндер жетіспейтін «біртү рлі» полигондарды қ ұ ру болып табылады. Бұ ндай жағ дайлар шекараның екі немесе одан кө п учаскелер қ иылысқ ан кезде болады. Бұ ндай қ ателіктердің себебі бұ рыс жерде немесе бұ рыс кезектілікпен енгізілген нү кте болып табылады.

Растрлық жə не векторлық жү йелерде атрибуттар қ ателігі.

Атрибуттарды жіберіп алу, атрибуттардың бастапқ ы картамен тура салыстырмағ анның салдарынан пайда болатын жалғ ыз қ ателіктері. Растр жағ дайында олар растрдың тұ тас қ атарының немесе бағ аналарының немесе ұ яшық тың қ атар бө ліктерінің немесе бағ аналарының жоғ алуы тү рінде кездеседі. Растрдың кейбір ұ яшық тарының болмауы карта мазмұ нын кə дімгідей ө згертеді. Бұ ндай қ ателіктер сканерді қ олдану кезінде сирек кездеседі, растр ұ яшық тарының мə ндерін клавиатурадан теру кезінде позициялардың араласуымен пайда болады.

Егер деректер қ атарының біреуі немесе бірнешеуі болмаса, онда карта қ ысқ арақ болып шығ ады. Визуальді қ арағ анда бұ ны айыру қ иын, бірақ бағ дарлама ДБ-да растрдың қ анша қ атары, бағ анасы жə не ұ яшық тары бар екенін хабарлауы мү мкін. Векторлы ГАЖ-де жіберілген атрибуттар жеке нү ктелер, тү зулер немесе полигондар ү шін атрибуттар кестесінде ештең ке қ осылмағ анымен пайда болады. Бұ ны кестелік ақ паратты қ арастыру немесе объекттер мен олардың атрибуттарын экранда бірмезгілде кө рсету кезінде байқ ауғ а болады. Бұ ндай қ ателіктер алынғ ан объекттер ү шін атрибуттардың тиісті мə ндерін енгізумен оң ай тү зетіледі.

Атрибуттардың бұ рыс мə ндерін растрлы да векторлы да жү йелерде байқ ау ө те қ иын.

Растрлы ГАЖ-де бұ л қ ателіктер клавиатурадан теру кезінде пайда болады. Атрибут мə ндерінің ү лкен айырмашылығ ы тез байқ алады. Бұ рыс атрибуттар ү лкен аудандарда байқ алса, бұ л топтық жə не блоктық кодталуы кезінде атрибут мə ндерін дұ рыс енгізбеу нə тижесі. Растрлы жү йелерде бұ рыс атрибуттар аудандық объекттер шекаралары бойымен кездеседі. Бұ ндай жағ дайларда цифрлау алгоритмімін дұ рыс таң дамау немесе осы шекаралар бойымен атрибуттар кодтарын анық тау кезінде оператордың ұ қ ыпсыздығ ы кінə лі болып табылады.

Бұ рыс атрибуттарды векторлық жү йелерде байқ ау қ иын, себебі бұ л жағ дайда бастапқ ы картаны, оның атрибуттарын жə не олардың таралуын жақ сы білу керек. Сақ тау жə не тү зету жү йесі тармақ тарының негізгі функциясы сызбалық жə не атрибуттық қ ателерді тү зету болып табылса, бір жағ ынан олар дигитайзер координаттарын нақ ты ə лем координаттарына ауыстыру ү шін де пайдаланылады. Кө бінесе бағ дарламалар енгізілетін карталардың проекциясын кө рсетуді талап етеді (кө бінесе растрлық). Кез-келген жағ дайда нақ ты ө мірдің координаттарын жү йесін ө згертуді талап ететін кез-келген сараптау ү шін векторлы жү йелерде карта координаттарын ө згерту қ ажет. Одан басқ а, барлық енгізілетін карталар проекциялары бірдей болғ андық тан, ə ртү рлі карталардан алынғ ан жабындарды салыстыру мү мкіндіктерін қ амтамасыз ету ү шін олардың проекциясын қ айтадан ө згертуге тура келеді.

Географиялық байланыс ү шін картада бар белгілі географиялық координаттары бар тіреуіш нү ктелері пайдаланылады. Дигитайзерден енгізу кезінде қ олданылатын нү ктелер тіркеу нү ктелері деп аталады.

Растрлық бейнелер жə не карталар ү шін екі географиялық байланыстар мү мкіндігі бар:

оларды трансформациялауғ а немесе калибрлеуге болады. Трансформациялау процесі нə тижесінде жаң а жабын пайда болады, олардың пиксел координаттары трансформация жү ргізілген проекцияғ а сə йкес келеді. Калибрлеу нə тижесінде жаң а жабын тү зілмейді, ал байланыстыру параметрлері жабын файлдарымен бірге немесе соның ішінде сақ талады. Екінші тə сілдің артық шылығ ы проекцияны қ ашанда деректерге тиіспей, деректер сапасын ө згертпей ө згертуге болатынын кө рсетеді.