Тұңғыш Ұлттық Атлас

Қ азақ стан картографиясындағ ы келесі бағ ыт – Тә уелсіз Қ азақ Елінің тұ ң ғ ыш Ұ лттық Атласы. Қ оршағ ан ортаны қ орғ ау министрілігінің бастамасымен аталғ ан ауқ ымды жобаны «Экологиялық Атлас» атауымен География институты ә зірледі. Кө п ең бекті қ ажет ететін мұ ндай карталардың тобы соң ғ ы рет елімізде осыдан ширек ғ асыр бұ рын, 1982-83 жылдары шығ арылғ ан. Ə лемде мемлекеттің бейресми символы ретінде танылатын Атластың қ ұ растырылуында «ұ зақ жылдардан бері жинақ тағ ан тә жірибеміздің кө мегі кө п», -дейді институт директоры, география ғ ылымының докторы, профессор Ахметқ ал Медеу.

Институт тарихы Қ азақ КСР Ғ ылым Академиясының География секторы болып қ ұ рылғ ан 1939 жылдан басталады. Ал 1983 жылы бұ л сектор институт мә ртебесіне ие болды. Институт ө зінің 67 жылдық тарихында осы саладағ ы республиканың жетекші ғ ылыми-зерттеу орталығ ына айнала алды. Осы ұ жымғ а тапсырылғ ан мемлекеттік маң ызғ а ие Ұ лттық Атлас ІІІ томғ а жинақ талғ ан, онда 300-ден астам карталар топтастырылмақ. Бұ л толайым ең бектің ә рбір томына 100-ден аса авторлардың ең бектері сің ген. Бұ л ретте карталардың ә лемдегі ең соң ғ ы ү лгідегі ArcGis-9.1 карта қ ұ растыру бағ дарламасында жасалды.. Жаң а Атлас жасалу тә сілі бойынша да ерекшеленеді. Авторлар тобы карталарды қ азіргі геоақ параттық технологияларды қ олдана отырып жасауда. Мұ ның ө зі карта сапасының жақ сы болуына жә не геоақ параттық жү йені қ алыптастыру міндетін шешуге елеулі ә серін тигізеді. Тә уелсіз елдің тө л Атласын дайындауғ а География институының ұ жымы, сондай-ақ, басқ а да ғ ылыми орталық тардан арнайы шақ ырылғ ан ғ алым-мамандар атсалысып жатыр. Бұ л ретте мемлекеттің ғ ылымғ а кө ң іл бө луі, жас мамандардың да ғ ылыммен айналысуына ық пал етіп отыр. Бұ л міндеттерді орындау жолында Ұ лттық Атластың жарық кө руі қ азақ картографиясының зор жетістігі ретінде тарих бетінде қ алары анық. Ө ткен жылы Астанада Тә уелсіз мемлекеттер достастығ ы геодезистері мен картографтарының ү шінші конгресі болып ө тті. Оғ ан Ресей, Украина, Белорусь, Ө збекстан, Қ ырғ ызстан, Тә жікстан, Ə зірбайжан, Грузия, Армения жә не басқ а елдерден осы қ ызмет салаларының басшылары мен мамандары қ атысты. Жалпы геодезия мен картография қ ызметінің жерге, елдің аумағ ы мен ө ң ірлеріне дә лме-дә л ө лшемдер жасап карта сызуғ а, жерге орналастыру мен кадастр жү ргізу ісіне ү лкен кө мек жасайтыны белгілі. Қ ысқ асы, барлық тіршіліктің негізгі ө зегі болып табылатын жер атты ү лкен байлық ты бұ л қ ызметтердің қ аты-суынсыз толық қ анды жә не дұ рыс игеру мү мкін емес [6]. Сондық тан елімізде нарық қ атынастары орнығ ып, жеке меншік бел алғ аннан бері бұ л қ ызметтің қ адірі барғ ан сайын арта тү суде. Мұ ны конгреске қ атысушы-лардың қ ай-қ айсысы болмасын атап кө рсетті. Ресейдің Геодезия жә не картография жө ніндегі федеральдық агенттігінің тө рағ асы Александр Бородка агенттіктің жү ргізіп жатқ ан жұ мыстарына тоқ талды. Осы қ ызмет саласында жаң а технологияларды пайдалану мейлінше қ арқ ын алғ андығ ын айта келе, осының нә тижесінде ә ртү рлі қ ызметтер ү шін ө те дә лме-дә лдікпен сандық карталар шығ арылғ андығ ын айтып берді. Екі мә рте батыр атағ ына ие болғ ан Ресейдің ғ арышкер ұ шқ ышы, Мә скеу геодезия жә не картография университетінің ректоры Виктор Савиных соң ғ ы он бес жылда геодезия жә не топографиялық ө лшеу технологияларының мү лдем ө згергендігін, қ ашық тық тан зерделеу мә селесінің басым сипатқ а ие болғ андығ ын айта келе заманның жаң а талабына сә йкес кадр даярлау мә селесіне тоқ талды [6].

Геодезия жә не картография секілді ө зіндік ерекшелігі мол салада біздің Қ азақ станымыздың шоқ тығ ы кө п елден биік тұ р деуге болады. Бізде кадастр жү р-гізу, ақ парат алмасу жұ мыстары қ ағ аздан электрондық тү рге кө шірілген. Ғ арыштық тү сірілімдер арқ ылы ә ртү рлі мақ саттағ ы карталар ә зірленген. Алматы қ аласынан республикалық картографиялық фабрика салынып, оның су жаң а ө німдері конгреске қ атысушыларғ а ұ сынылды. Енді осының ү стіне таяудағ ы жылдары қ ашық тық тан зерделеу мә селесіне арналып жер серігі ұ шырылатыны мә лім болып отыр [6].

Негізгі ə дебиет (1 нег.[86-163])

Қ осымша ə дебиет (1 қ ос.[143-199])

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. GPS жұ мыс принципінің неше сатысы бар?

2. GPS негізі болып не табылады?

3. Қ андай GPS қ ателіктерін білесіз?

4. Бейнені сандық тү рге ауыстыру дегенді қ алай тү сінесіз?

5. Координаттар не ү шін қ айтадан ө згертіледі?

6. ГАЖ-де деректер дегенді қ алай тү сінесіз?

7. Дигитайзерлер дегенді қ алай тү сінесіз?

8. Сканер қ ұ ралдарының деректерді енгізуде алатын орны?