І А тобы элементтері.

I А тобы элементтеріне сипаттама. Бір жағ ынан натрий мен литийдің, екінші жағ ынан калий топшасы элементтерінің кейбір физикалық жә не химиялық қ асиеттерін салыстыру натрийдің анық сілтілік металдарғ а (калий топшасы) жақ ын екенін кө рсетеді.

Барлық сілтілік металдарғ а ортақ қ асиет – айқ ын кө рінетін оң электрлік жә не радиустарының ү лкен шамасы, иондану потенциалы жә не СЭТ-тің аз мә ні болып табылады.

Тө менде I А тобы элементтерінің кейбір қ асиеттері келтірілді:

Тұ рақ тылары
Жер қ ыртысындағ ы мө лшері, мас.ү лес, %	3, 4·10-3	2, 64	2, 6	1, 5·10-2	3, 7·10-4
Валенттік эл-дық конфиг.	[He]2s1	[Ne]3s1	[Ar]4s1	[Kr]5s1	[Xe]6s1
Атомдық радиус, нм	0, 155	0, 189	0, 236	0, 248	0, 267
Иондық радиус , нм	0, 068	0, 098	0, 133	0, 149	0, 165
Иондану потенциалы, В	5, 39	5, 14	4, 34	4, 18	3, 89
СЭТ	0, 95	0, 90	0, 80	0, 80	0, 75
Балқ у т-расы, 0С	180, 0	97, 8	63, 5	38, 7	28, 5
Қ айнау т-расы, 0С	1340, 0	882, 5	758, 5	696, 0	706, 0
Тығ ыздығ ы, г/см3	0, 53	0, 97	0, 86	1, 52	1, 89
, В	-3, 045	-2, 714	-2, 924	-2, 925	-2, 923

Барлық сілтілік металдар ақ -кү міс тү сті, оттегінің ө те аз қ оспасы цезийге сары-алтын бояу береді. Натрий мен калий судан жең іл, ал цезий екі есеге жуық ауыр. Барлық сілтілік металдар жұ мсақ, созылғ ыш, қ ұ рғ ақ ауа атмосферасында тез кү ң гірттенеді. Онда жә не оксидтер тү зеді, жә не -пероксидтер тү зеді. Натрий сумен қ ызу ә рекеттеседі, калий – қ опарылыс шығ арады, ал мен мұ збен жанасқ анда да тұ танады. Ылғ ал ауамен ә рекеттескенде барлық сілтілік металдар ақ ырында карбонаттарғ а айналады. Сондық тан натрий мен калийді ә детте керосин астында сақ тайды, ал рубидий мен цезийді – эвакуацияланғ ан ампулаларда. Оттегі атмосферасында сілтілік металдар жанады. Онда натрий пероксид, ал қ алғ андары надпероксидтер () тү зеді. Калий, рубидий жә не цезий ү шін озонидтер белгілі. Кә дімгі жағ дайда сілтілік металдар фтор мен хлор атмосферасында жанады, ал аздап қ ыздырғ анда кү кірт, сутегі, бром жә не басқ а металл еместермен оң ай ә рекеттеседі.

Натрий оксиді тү ссіз, ал калғ ан оксидтер сары жә не қ ызғ ылт-сары () тү сті. Олардың барлығ ы ө те гигроскопті, су қ осып алып тә н гидроксидтеріне айналады.

Сілтілік металдардың гидроксидтері - суда жә не спирттерде еритін кристалл заттар. Олардың су ерітінділері – кү йдіргіш сілтілер – нағ ыз кү шті негіздер. Гидроксидтерді хлоридтердің су ерітінділерін электролиздеп алады. Онда катод кең істігінде сутегі бө лінеді жә не сілтілік металдың гидроксиді тү зіледі.

Қ ұ рамында оттегі бар қ ышқ ылдар тұ здарының ішіндегі ең маң ыздылары карбонаттар. Сода негізгі химия ө ндірісі ө німдеріне жатады Оны аммиакты ә діспен алады. Онда концентрлі ерітіндісін аммиакпен қ анық тырады, сосын кө міртегі диоксидімен ө ң дейді. Бұ л процесте гидрокарбонат тұ нбағ а тү седі, оны қ уырып қ ыздырып карбонатқ а айналдырады:

Поташ табиғ и ө ң дегенде, сол сияқ ты жапырақ ты ағ аш тұ қ ымдарының жә не кү нбағ ыстың кү лдерін шаймалау арқ ылы алынады. Натрий сульфаты жә не нитраты, сол сияқ ты калий сульфаты кө п мө лшерде жаратылыста кездеседі. -дің аз ерігіштігін пайдаланып, калий нитратын пен -дің арасындағ ы алмасу реакциясы арқ ылы алады.