Белдікті және Шынжырлы берілістер. Артықшылықтары мен кемшіліктері.

Белдікті беріліс деп, қ озғ алыс пен қ уат бір біліктен екінші білікке белдік пен шкив арасындағ ы ү йкеліс кү ші арқ ылы берілетін берілісті айтамыз.

Белдіктер динамикалық кү штерді азайтады жә не тісті берілістерге қ арағ анда арзанғ а тү суіне байланысты техникада кең інен қ олданылады. Белдіктер кө лденең қ имасына қ арай жалпақ, сына тә різді жә не жұ мыр болып ү ш тү рге бө лінеді. Техникада жалпақ жә не сына тә різді белдіктер жұ мыр белдікке қ арағ анда кең інен пайдаланылады. Ал жұ мыр белдіктер шкивпен жанасқ анда жанасу ауданының аздығ ынан меншікті қ ысымы (шкив пен белдіктің арасында) кө п болады да тез тозады. Ал жалпақ жә не сына тә різдес белдіктер шкивпен жанасқ анда жанасу ауданының кө птігінен меншікті қ ысым аз болады, сондық тан да олардың жұ мыс істеу қ абіліттілігі жоғ ары болып келеді.

Белдікті беріліс механикалық берілістердің ертеден қ алыптасқ ан тү рі болып саналады жә не қ азіргі кезде кө птеген салаларды қ олданылады. Басқ а берілістерге қ арағ анда артық шылық тары:

1. белдікті беріліс қ уатты едә уір қ ашық тық қ а бере алады (15м,..., 60м)

2. басқ а берілістерге қ арағ анда бірқ алыпты жә не шусыз жұ мыс істейді

3. белдік ө зінің сырғ анау қ абілетіне байланысты динамикалық жә не соқ қ ы кү штерін кемітеді жә не артық кү штен сақ тайды

4. белдікті берілістер қ ұ рамы қ арапайым жә не арзан, олардың білінген бө лшектерін тез ауыстыруғ а болады.

5. белдікті берілістермен ү лкен жылдамдық та жұ мыс істеуге болады (100 000 айн/мин – қ а дейін)

Белдікті берілістің негізгі кемшіліктері:

1. белдікке тү сірілген кү штерге байланысты сырғ анау кезінде беріліс санының тұ рақ сыз болуы

2. шкивтерге орналасқ ан белдіктің жылдамдығ ы артқ ан сайын жұ мыс істеу мерзімі кемиді

3. белдіктің жұ мыс істеу мерзімінің аздығ ы

4. біліктерге тү сетін кү ш мө лшерінің кө п болуы

5. пайдалы ә сер коэффицентінің тө мен болуы .

Белдікті берілістердің қ олданылуы. Қ азіргі уақ ытта белдікті берілістер қ озғ алысты біршама қ ашық тық қ а беру ү шін жә не де беріліс санының дә лдігін қ ажет етпейтін жерлерде қ олданылады. Сондай ақ олардың қ уаты 50 кВт-тан аспайды. Ө те қ уатты белдікті берілістің шкивтерінің ө лшемдері ө те ү лкен, ә рі ың ғ айсыз.

Шынжырлы берілістер. Шынжырлы берілістер қ азіргі заманғ ы машина жасауда кең інен қ олданылып келеді. Тек қ ана комбайнның бір тү рінде 14 шынжырлы беріліс кездеседі. Сондай ақ шынжырлы берілістер транспорттық машиналарда да кең інен қ олданылады. Жең іл автомобильдерде шынжырлы берілістер минутына 6000 – дай айналу жылдамдығ ын беріп кө птеген жылдар бойы жұ мыс істейді.

Мұ най ө нерә сібінде қ олданылатын бұ рғ ылау жабдық тарында пайдаланылатын кө п тармақ ты шынжырлы беріліс жылдамдық пен айналып - тан астам қ уат береді.

Шынжырлы беріліс жетекші жә не жетектегі жұ лдызшалардан жә не оларды қ амтитын шынжырлардан тұ рады. Шынжырлы берілісте бірнеше жетекші жұ лдызшадар болуы мү мкін. Олар кө бінесе ауыл шаруашылық транспорт машиналарында қ олданылады.

Ал шынжырдың ө зі топсалармен байланысқ ан бірнеше буындардан тұ рады.

Шынжырлы берілістер иілгіш байланысты ілінісу берілістерне жатады. Шынжыр тартылғ ан бас жә не тә уелді жұ лдызшылардан тұ рады.

Артық шылық атры: 1) тісті берілістерге қ арағ анда шынжырлы берілістер білік арасында қ озғ алысты елеулі осьаралық қ ашық тық тарда бере алады (8 м дейін); 2) ременьді берілістерге қ арағ анда: а) компактырақ; ә) ү лкен қ уатты бере алады (3000 кВт дейін), б) білікке ә сер ететін кү штер елеулі аз, ө йткені шынжырдың алдын-ала тартылысы аз, в) бірнеше жұ лдызшамен бір шынжыр кө мгімен қ озғ алысты бере алады.

Кемшіліктер: 1) ілініске кірген кезде шынжыр буынының соқ қ ысынан шудың болуы, ә сіресе жұ лдызша тістерінің саны аз жә не қ адам ү лкен болғ анда; 2) майлау материадарын жеткізу қ иындығ ына байланысты шынжыр шарнирлерінің елеулі тез тозуы; 3) шарнирлердің тозуына байланысты шынжырдың ұ заруы, бұ дан тарту қ ұ рылғ ылары қ ажет болады; 4) қ озғ алысы тұ рақ сыз, осығ ан байланысты онда айнымалы кү штер пайда болады.

Шынжырлы берілістер елеулі қ ашық тық та орналасқ ан параллель біліктер арасындағ ы қ озғ алысты беру ү шін станокты, транспорттық жә не басқ а машиналарда қ олданылады.