Тақырып. Цилиндрлік тісті берілістер.

Ұ сақ модульді кө п тісті дө ң гелектердің артық шылығ ы, олардың жай жә не еркін айналуында. Мұ ндай дө ң гелектерде ү йкеліс кү ші мен кесілетін материал азаяды.

Тіс модульінің мә ні орталық ө стің ара қ ашық тығ ы арқ ылы немесе дө ң гелектің ені арқ ылы табылады: , шынық тырылғ ан болаттар ү шін .

Модульдің жоғ арғ ы мә нін берілістер ү лкен кү шпен, аз уақ ыт, орташа жылдамдық пен жұ мыс істеген кезде аламыз. Ал тө менгі мә нін ұ зақ уақ ыт, аз кү шпен жә не жедел жылдамдық пен жұ мыс істеген кезде аламыз. Кей жағ дайда модуоьдің мә ні дө ң гелектің еніне байланысты алынады.

Орталық ө саралық қ ашық тық ты тапқ анннан кейін ның мә ні арқ ылы дө ң гелектің енін табуғ а болады . Дө ң гелке енінің коэффицентін кестелерден қ арап алуғ а болады.

Тағ айындалғ ан модуль иілуге тексеріледі. Бұ л жағ дайда жабық берілістер ү шін иілу беріктігі ө те ү лкен болуы мү мкін, бірақ цементтелген жоғ арғ ы қ атаң дық қ а дейін шынық тырылғ ан дө ң гелектер ү шін солай болуы да ық тимал, себебі жоғ арыда айтылғ андай олардың жұ мыс істеу қ абілеттілігі жанасу беріктілігіне байланысты болады.

Тісті берілістердің ө лшемдері тіс санымен байланысты. Тіс санының азаюы оның табанын жұ қ артады жә не эвлбвент профильді тістің қ исық тығ ын ұ лғ айтып тістің иілу қ асиетін кемітеді. Мысалы, егер тістің саны 17-ден кем болса, онда тісті дө ң гелектің жанасу кезінде кескіш қ ұ рал тістің табанына тиіп оны жұ қ артады сондық тан тіс саны 17-ден кем болмауы тиіс.

Дө ң гелек диаметрі тұ рақ ты болса, яғ ни тіс санының модульге кө бейтіндісін сақ тай отырып, тіс санын ө згертуге болады. Бұ л жағ дайда тістің пішіні мен ө лшемдері ө згереді. Тіс саны кө бейгенде оның пішіні жақ сарып модульі кішірейеді. Бірақ тістің иілуге шыдамдылығ ы да кемиді себебі кө лденең қ имасы азаяды. Тіс санының модульге кө бейтіндісі тұ рақ ты болғ анда, жанасу кернеуі ө згермейді, ө йткені бұ л кернеу тек қ исық тың радиусына (диаметріне) байланысты болады.

Егер тіс саны шексіздікке ұ мтылса ол рейкағ а айналады, Зиянды дыбыстарды жою ү шін болғ ан жө н.

Техникада тік тісті цилиндрлі берілістермен қ атар қ иғ аш жә не шеврон тісті дө ң гелектер де жиі қ олданылады.

Егер тіс бағ ыты дө ң гелектің ө сімен белгілі бір бұ рышын жасайтын болса онда ол қ исық тісті дө ң гелек цилиндр деп аталады. Бұ л дө ң гелекті ә зірлеу ү шін де тік тісті дө ң гелектерді ә зірлеу ү шін пайдаланылатын қ ұ ралдар пайдаланылады. Бірақ қ ұ рал белгілі бір бұ рышына қ арай бұ рылады.

Қ иғ аш тісті дө ң гелек ө лшемдері бұ рышына байланысты ө згереді. Қ исық тісті берілістерде екі тү рлі модуль кездеседі: қ алыпты модуль жә не шең берлік модуль

Қ исық тісті шевронды цилиндр тісті берілістің тік цилиндр тісті берілістерге қ арағ анда тө мендегідей артық шылық тары бар. Біріншіден, соғ у кү ші мен зиянды дыбыстар аз болады. Себебі, тістер тік тісті берілістердегідей бү кіл ұ зындығ ымен бірдей ілініспейді, олар ілініске бірте-бірте енеді. Екіншіден жабу коэффиценті кө п. Бұ л коффиценттің ө суі кө п қ уатты беруге жә не тік тісті беріліспен салыстырғ анда беріліс саны мен жылдамдық ты ө сіруге мү мкіндік туғ ызады. Қ исық тісті берілістер кө бінесе жылдамдық шамасы кө п болғ ан жағ дайда қ олданылады.

Сонымен қ атар бұ л берілістің кемшіліктері де бар. Қ исық жә не шеврон тісті берілістерде ө стік кү ш пайда болады. Ол кү ш білікке қ осымша иілу моментін туғ ызады жә не ол радиалды тіреуіш пен тіреуіш подшипниктер қ оюды қ ажет етеді.

Қ исық жә не шевронды тісті дө ң гелектерде тістің беріктігі оның қ алыпты қ имасындағ ы тіс ө лшемдері мен пішініне байланысты анық талады.