Тақырып. Динамиканың негізгі ұғымдары және жалпы заңдары.

Нү ктенің немесе дененің кү ш ә серінен пайда болғ ан қ озғ алысын зерттейтін теориялық механиканың бө лімі динамика деп аталады.

Динамиканың заң дары кө птеген жылдардағ ы тә жірибелер негізінде тұ жырымдалып аксиомаларғ а айналғ ан заң дылық тардан тұ рады, осы аксиомалар негізінде тұ жырымдалғ ан механика классикалық механика деп аталады.

Динамканың заң дарының негізін қ алаушы Итальян ғ алымы Галелей, ал оны ә рі қ арай жалғ астырушы Ньютон болып табылады. Галелей жылдамдық тың ө згерісі ә сер етуші кү шке байланысты екендігін дә лелдеді.

Массадеп дене кө леміндегі заттың мө лшерін анық тайтын шаманы айтамыз, ол дененің инерттілігін сипаттайды. Материалық нү ктені массасы бар нү кте деп қ арастыруғ а болады. Масса m ә ріпімен белгіленеді, ө лшем бірлігі колограмм.

Мұ ндағ ы, дененің еркін тү су ү деуі, жер беті ү шін .

Динамиканың негізгі екі есебі бар:

1. Динамиканың 1-ші есебі. Дененің қ озғ алысын(кинематикадағ ы тең деуін) пайдаланып денеге ә сер ететін кү шті анық тау.

2. Динамиканың негізгі есебі. Денеге ә сер ететін кү шті пайдаланып оның қ озғ алысын(кинематикадағ ы тең деуін) анық тау.

Нү кте динамикасының заң дары:

1. Инерция заң ы. Егер денеге немесе нү ктеге сырттан ешқ андай кү ш ә сер етпесе, онда ол нү кте немесе дене тыныштық қ алпын немесе бірқ алыпты қ озғ алысын сақ тайды.

2. Динамиканың негізгі заң ы (Ньютонның екінші заң ы). Нү ктеге тү скен сыртқ ы кү штің шамасы, қ озғ алыс кезіндегі осы нү ктенің массасын, оның ү деуіне кө бейтіндісіне тең жә не кү ш ә серінен пайда болғ ан ү деу кү ш бағ ытымен бағ ыттас болады.

Мұ нда, нү ктенің массасы; қ озғ алыстағ ы нү ктенің ү деуі.

3. Ә сер жә не қ арсы ә сер заң ы. Егер тек қ ана екі дене ә серлессе, олардың ә серлесу кү штері шамасы жағ ынан тең, бағ ыттары қ арама-қ арсы жә не бір тү зудің бойымен бағ ытталады.