Бағдарламаны құрған және оны қолданған кезде маман еңбегін бөліміне орай оны ауыр разрядты бөлімге жатқызады.

Компьютер алдындағ ы жұ мыс кө зге тү сетін кү шке, арқ ағ а тү сетін кү шке, иық қ а, белге, мойынғ а тү сетін ә серге байланысты, оның нә тижесінде ә ртү рлі ә серлер болады:

- бас ауырады;

- кө з жылдам қ ажиды, тез шаршайды;

- иық қ а, арқ ағ а, мойынғ ан жә не т.б. бө лікке кү ш тү седі.

Сондық тан жұ мыс режимі міндетті тү рде ү зіліспен жү реді.

Мынадай жұ мыс режимі ең қ олайлы: 45 минут жұ мыс, 15 минут ү зіліс.

Осылай кү ніне сегіз сағ аттық жұ мыс, компьютер алдындағ ы жұ мыс 5-6 сағ аттан аспауы керек. Ү зіліс кезінде оператор кө зге кү ш тү сірмей жұ мысты орындай алады.

Кө зге тү сетін кү шті азайту ү шін:

- жиі-жиі кө зді ашып-жұ мып отыру керек;

- белгілі уақ ытта басқ а денеге кө ң ілді ауытқ у қ ажет;

- Қ ұ жаттардың кө шірмелерін жасап жә не олармен жұ мыс жасап, кө зге тү сетін кү шті қ ысқ арту қ ажет.

Техникалық этика мен эргономика талаптарын қ амтамасыздандыру

Бө лмелерді жоспарлау, қ ұ рал-жабдық тарды орналастыру

Жұ мыс орындарын ұ йымдастыру мен жоспарлануы гигиеналық талаптарына сә йкес болу қ ажет (2.2.2. 542-96). ДЭЕМ, дисплеймен жұ мыс жасайтын бө лмелері подвалдарда орналастыру рұ қ сат етілмейді. Едендер кө лбеген жазық тық 30⁰ тө мендікте болу тиіс. ДЕЭМ ө ндірушілердің техникалық шарттарына сә йкес бө лмелер 1, 5 м аралық та болу керек. Операторлар ү шін бө лме ауданы 1 адамғ а есептелгенде 6, 0 м.кв., кубатура 20 м.куб болуғ а тиіс.

Изоляция ә серінен шығ атын зиян парлар, шаң, газ қ ұ ралдарды дұ рыс орналастырып жә не ветиляциямен жайылады.

ДЭЕМ пайдаланушылардың жұ мыс орындарын ұ йымдастыру жө ніндегі эргокомикалық шешім

Жұ мыс қ абілеттілікте сақ тау жә не қ имыл тіркеу аппараттың ауруларын болдырмау ү шін ДЭЕМ пайдаланушыларғ а жұ мыс орындарымен (Мемлекеттік жалпығ а міндетті стандарт) МЖМС 12.2.032 – 78 талаптрын сақ тауғ а талап етіледі.

Жұ мыс орындарын дұ рыс ұ йымдастыру кезінде инженердің ең бек ө німділігі 20% дейін ө седі.

МЖМС 12.2.032 – 78 сә йкес жұ мыс орындарын контрукциясы мен барлық элементтердің ө зара орналасуы антрометрикалық, физикалық жә не психологиялық талаптары сақ талуы тиіс.

а) жұ мыс орнының қ ұ рамында кіретін қ ұ ралдар оптималды орналастыру

б) қ ойылғ ан мақ саттарда жү зеге асыру ү шін табиғ и жә не жасанды жарық қ ажет;

в) акустикалық шу дең гейі тиісті дең гейден аспау қ ажет.

Жұ мыс орынның негізгі элементтері жазу столы мен кресло. Негізгі жұ мыс орын қ алпы – отырып жұ мыс жасау. Осы туралы МЖМС 12.2.032 – 78 айтылады.

Жұ мыс орынды рационалды жоспарлап, қ ұ жаттарды, ең бек қ ұ ралдармен заттарды тұ рақ ты орналастырып, айқ ын тә ртіпті сақ тауды қ амтиды.

Мотор ө рісі – адамның қ имылдау ә рекетін жү зеге асыратын жү мыс орын кең естігі.

Максимальды қ ол жететін аумақ – иық буындарының қ имылы кезіндегі максимальды керілген қ олды суреттейтін доғ алармен шектелген жұ мыс орындардың моторлы ө ріс бө лігі.

Оптималды аумақ – қ имылсыз иық пен шынтақ буындағ ы қ имыл кезіндегі білікті суреттейтін доғ алармен шектелген жұ мыс орындардың моторлы ө ріс бө лігі.

Горизонтальды жазық тағ ы қ ол жететін аумақ.

а) қ ол жететін максимальды аумақ;

б) саусақ тар жететін аумақ;

в) алақ ан жететін аумақ;

г) дө рекі қ ол жұ мыс ү шін оптимальды кең естігі;

д) нә зік қ ол жұ мыс ү шін оптимальдық кең естігі;

Қ ол жететін аумақ тар қ ұ жаттармен ең бек заттардың оптимальды

орналасуы:

«а» аумағ ында ортада монитор орналасады;

«г» аумағ ында – клавиатура орналасады;

«б» аумағ ында (сол жақ та) жү йелік блок орналасады;

«а» аумағ ында (оң жақ та) принтер;

Қ ұ жаттар.

1) алақ ан жететін аумақ (сол жақ та) – жұ мыс кезіндегі қ ажет қ ұ жаттар мен оқ улық тар.

2) столдың жылжымалы тартпалар, жиі қ олданбайтын оқ улық тар. Жазу столын жобалау кезінде келесіні ескеру қ ажет:

а) столдың биіктігі еркін, қ олайлы кейіпті отырып таң далу қ ажет;

б) столдың тө менгі жағ ы ДЭЕМ пайдаланушының ың ғ айлы отыруына жасалынғ ан жө н;

в) стол беті программистің кө з жетер жерінде бликтарды болғ ызбайтын қ асиет болуғ а тиіс;

г) стол конструкциясы жылжымалы тартпалардың бар мү мкіндіктерін қ арастыру қ ажет.

Жұ мыс орындардың параметрлері антрометрикалық сипаттамаларына сә йкес алынады. Отырып жұ мыс жасау кезінде келесі параметрлер ұ сынылады:

а) ені 700 мм- ден тө мен емес;

б) терең дігі – 400 мм-ден тө мен емес;

в) стол бетінің биіктігі 700-750 мм (еденнен бастап)

Столдың оптимальды ө лшемі:

а) биіктігі 710 мм;

б) стол ұ зындығ ы 1300 мм;

в) стол ені 650 мм.

Аяқ қ оятын жер ү шін:

а) биіктігі 600 мм тө мен емес;

б) ені 500 мм тө мен емес;

в) терең дігі 400 мм тө мен емес.

ДЭЕМ пайдаланушының жұ мыс орындағ ы негізгі элементінің бірі кресло. Ол МЖМС 21.889-76 сә йкес орындалады.

Ең бек жә не демалыс тә ртіптерін қ амтамасыздандыру

ДЭЕМ жұ мысының ең бек жә не демалыс тә ртіптерін ең бек қ ызметінің категориясы мен тү ріне байланысты. Негізгі ү зіліс – тү скі ү зіліс. Сонымен қ атар қ осымша ә рқ айсысы 10 мин. 2-3 ү зіліс енгізілу қ ажет: 8 сағ аттық жұ мыс кү ні 2 ү зіліс, 12 сағ аттық жұ мыс кү ні – 3 ү зіліс.

ДЭЕМ операторларының ең бек жә не демалыс тә ртібі орындалатын жұ мыс сипаттамасына байланысты:

- программаларды редакциялау, ақ паратты экраннан оқ у. 8 сағ аттық жұ мыс кү ні кезінде жұ мыс ұ зақ тығ ы 4 сағ аттан аспау тиіс, ә р сағ ат сайын 5-10 мин. ү зіліс, ал 2 сағ аттан соң 15 мин.

Профилактика мақ сатында, сонымен қ атар дисплейлі қ олдану кезінде ү зіліс уақ ытында комплексті жаттығ улар жасау қ ажет.

Нерв, писихикалық, кө ру жә не бұ лшық еттерінің ауруларын болдырмау мақ сатында ү зіліс кезінде жә не жұ мыстан соң психофизиологиялық жү ктерін тү сіретін сеанстар ө ткізу қ ажет. Ол сеанстар арнайы жабдық талғ ан бө лмелерде ө ткізілу тиіс. Бө лме жұ мыс орыннан 75 метрдей қ ашық тық та орналасу керек. Сонымен қ атар операторлардың жү ктемелерін дұ рыс бө лу қ ажет. Тү нгі уақ ытта кү рделі шешім немесе жауапты шараларды қ ажет ететін жұ мыстар орындалмау керек.

Электроқ ауіпсіздікті қ амтамасыздандыру 0.05 А-дан тө мен тоқ адам ө міріне ү лкен қ ауіп тудырады, 0.05 А-дан тө мен ток – қ ауіпсіз (1000 В дейін). Электроқ ауіпсіздік ережесіне сә йкес бө лмелерде электросымды, сақ тандыратын щитты, шнурларды, компьютерлерді жә не т.б. электрожабдық тарды ү немі бақ ылап тұ ру қ ажет. Электрикалық қ ұ рылғ ылар адамғ а ү лкен потенциалды қ ауіп туғ ызады. Электро тоқ адам организміне ө ткен кезінде термиялық, электролиздік жә не биологиялық ә рекет жасайды. Термиялық ә серде кү йеді, қ ан тамырлары қ ызады. Электролизтикалық – организмдегі қ ан іриді. Биологиялық ә серде организмдегі тірі тканьдар қ озады. Электроқ ауіпсіздікті қ амтамсыз ету ү шін электр тізбігінің бір ү шін жерге қ осу мү мкіндігін қ арастру қ ажет. Осы процесс МЖМС 12.1.030 – 81 сә йкес болу керек. Электротокқ а ұ шырамау ү шін МЖМС 12.1.030-81 сә йкес келесі техникалық шаралар ұ сынылады:

а) Жерге қ орғ аныстық жерлендіру;

б) Потенциалдарды туралау;

в) Нө лдеу;

д) Желінің электрикалық бө лінуі;

ж) Изоляцияны бақ ылау.

Статикалық электр қ уатынан сақ тандыру

Статикалық электр қ уатын болдырмауына келесі шаралар қ олданылады:

а) Ө ндірістік қ ұ ралдарының металды бө ліктерін жерлендіру;

б) Диэлектрлерін ө ткізу кө лемі мен бетінің кө бейту;

в) Электроқ орғ ау аймағ ында арнайы ылғ алдандыру қ ұ ралдарын статикалық зарядтардың жиналу арқ ылы жолдарын болдырмау;

Жерлендіру қ ұ ралдарын статикалық электроқ уатынан сақ тау ү шін жерлендіру қ ұ ралдарын қ орғ айтын электроқ ондырғ ыларымен қ осады. Статикалық электроқ уатынан сақ тау ү шін жерлендіру қ ұ ралдарының кедергісі шамамен 100 Ом болуғ а тиіс. Электр зарядтарды бейтараптау ауаны иондау жолымен іске асырылады. Практикада индукциялық, жоғ ары вольттық немесе радиациялық ионизаторлар кездеседі.

Ө рт қ ауіпсіздік проблемаларын шешу ү шін НПБ 105-95 сү йене отырып бө лме категориясын негіздеп, анық тау қ ажет. Ө рт қ орғ аудың маң ызды мақ саттарының бірі-бө лмелерді қ ираудан қ орғ ау жә не олардың ө рт кезіндегі жоғ ары температураның ә серінен мық тылығ ы жеткілікті болу.

Қ ұ рылыс конструкцияларын дайындау ү шін кірпіш, темірбетон, ә йнек, металл т.б. жанармай емес материалдар қ олданылады. Ағ аштан жасалғ ан материалдар қ олдануғ а шектелінеді, ал пайдаланылғ ан жағ дайда оны оттан қ орғ айтын ылғ алды заттар жағ у қ ажет. Офистағ ы бө лмелер арасында жанбайтын материалдардан жасалғ ан арақ абырғ алар тү ріндегі ө ртке қ арсы кедергілерді қ арастырып орнату қ ажет. Ө рт стволы, ішкі ө рт су қ ұ бырғ ылары, ө рт сө ндіргіштер, қ ұ рғ ақ қ ұ м, асбестік кө рпелер тағ ы басқ а қ ұ ралдар жатады. Ғ имараттарда коридорларда, баспа алаң дарындағ ы торлар мен кіреберісінде ө рт крандары орнатылады. Ал аса қ ауіп болғ ан жағ дайда су қ олданылады. Осындай кезде су мө лшері аз болып, ДЭЕМ судан брезентпен жауып қ орғ ау қ ажет. Ө рттің бастапқ ы кезінде кө біне ө рт сө ндіргіш қ олданады. ДЭЕМ бар бө лмелерде кө мірқ ышқ ылды ө рт сө ндіргіштер қ олданылады.

Жалпы барлық бө лмелерді стационарлық автоматты ө рт сө ндіргіш қ ұ ралдарымен жабдық тау қ ажет. Ең қ олайлысы газдан шық қ ан ө рттерін сө ндіру қ ұ ралдарын орнату қ ажет. Стационарлық автоматты ө рт сө ндіргіш болғ ан кезде, ө рт сө ндіргіш саны 2 есе азаяды, сондық тан да бізде екі ОУ-2 ө рт сө ндіргіш бар.